Regjistrimi i popullsisë, amvisërive dhe banesave familjare të vitit 2021 është regjistrimi i parë në shumë parametra – i pari në pothuajse dy dekada, i pari në një pandemi, i pari në metodë të kombinuar, i pari në të cilin u regjistrua diaspora dhe më e rëndësishmja, pavarësisht të gjitha sfidave, përfundoi me sukses.
Drejtori i Entit Shtetëror të Statistikës, Apostol Simovski, në një intervistë për MIA-n, tha se ndihet posaçërisht krenar që ky regjistrim është efikas, profesional dhe i realizuar me sukses dhe është një prezantim dhe pasqyrë e plotë, e saktë dhe precize e shoqërisë sonë.
Analiza e kryqëzuar e të gjitha të dhënave, Simovski, thotë se nuk lë hapësirë për manipulime dhe kur ke baza serioze të të dhënave përmes të cilave kontrollon disa herë të dhënat e mbledhura, mundësia e gabimit praktikisht nuk ekziston. Informacioni i saktë për gjendjen reale të popullsisë do t’i japë shtetit mundësinë për të krijuar politika që mund t’i përgjigjen më mirë nevojave të qytetarëve dhe biznesit.
Publikimi i të dhënave do të bëhet në mënyrë graduale, sipas grupeve të të dhënave. Grupi i parë i të dhënave që do të publikohet nesër përfshin të dhëna për popullsinë totale rezidente, totalin e popullsisë jorezidente, gjininë, moshën, përkatësinë etnike, fenë, gjuhën amtare dhe gjuhën e zakonshme të familjes, numrin e banesave dhe numrin e familjeve apo amviserive, ndërsa në muajt në vijim, grupe të dhënash do të publikohen për karakteristikat arsimore dhe ekonomike të popullsisë, strehimin, familjet, aftësinë e kufizuar…
Statistikat janë pjesë e grupit të parë në procesin e negociatave me BE-në, që sipas Simovskit do të thotë se pa statistika asnjë kapitull nuk mund të hapet apo mbyllet. Statistikat, me përjashtim të Kapitullit 18 të saj, duhet të jenë mbështetëse për të gjithë kapitujt e tjerë.
Në vazhdim intervista e plotë me drejtorin e Entit Shtetëror të Statistikës (ESHS), Apostol Simovski:
Keni kaluar një muaj në terren dhe gjashtë muaj në përpunimin e të dhënave . Nesër do të shpallni rezultatet përfundimtare, cili është vlerësimi juaj i përgjithshëm për procesin e përgjithshëm?
“Për kënaqësinë time të madhe, ky regjistrim është një proces efikas, profesional dhe i zhvilluar me sukses i mbledhjes dhe përpunimit të të dhënave, për të cilin jam veçanërisht krenar.
Jam shumë i lumtur që ky regjistrim i popullsisë që po bëjmë pikërisht pas 20 vitesh, me gjithë sfidat, është një prezantim dhe pasqyrim i plotë, i saktë dhe preciz i shoqërisë sonë. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për një person si unë, i cili e ka kaluar gjithë jetën e tij të punës në aspekte të ndryshme të statistikave, dhe për këtë arsye jam jashtëzakonisht i kënaqur si me procesin ashtu edhe me rezultatin.
Regjistrimi ishte urgjentisht i nevojshëm për Republikën e Maqedonisë së Veriut dhe për këtë arsye që në fillim kemi bërë një analizë të mirë dhe të plotë të bazave të të dhënave, regjistrave dhe shënimeve që ekzistojnë në vend. Në konsultim me ekspertë ndërkombëtarë, ne vendosëm për metodën e kombinuar të zbatimit të regjistrimit si metodën më të përshtatshme. Për të përkujtuar, metoda e kombinuar siç është dëshmuar si metoda më e saktë për kryerjen e regjistrimit përfshin analizën e kryqëzuar të të dhënave në terren me të dhënat tashmë të disponueshme për shtetin, dhe janë të përfshira në 9 regjistra, pra bazat e të dhënave si qytetarët, regjistri i popullsisë, bazat e agjencive të punësimi, të dhënat për nxënësit e regjistruar në shkollat fillore dhe të mesme, të dhënat nga Drejtoria e të Ardhurave Publike, gjegjësisht të dhënat për pagesat e të ardhurave personale dhe tatimit mbi të ardhurat personale, të dhënat për përfituesit e pensioneve për të gjitha bazat, të dhënat për personat përfitues të transfertave sociale përmes Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, të dhënat nga Zyra e Regjistrimit, përkatësisht të dhënat nga lindjet, vdekjet dhe martesat, të dhënat nga kadastra e patundshmërive dhe natyrisht të dhënat që disponon Enti Shtetëror i Statistikave.
Këtu dua të theksoj se analiza e kryqëzuar e gjithë këtyre të dhënave nuk lë vend për manipulime dhe interpretime arbitrare të të dhënave. Kur keni baza serioze të të dhënave përmes të cilave kontrolloni disa herë të dhënat e mbledhura, mundësia e gabimit praktikisht nuk ekziston. Analiza që rezulton nga kjo lloj metodologjie është gjithashtu jashtëzakonisht e saktë dhe më tej mundëson krijimin e politikave, të cilat do të bazohen në informacione të sakta dhe të verifikuara.
Enti Shtetëror i Statistikave është institucion i pavarur dhe profesional dhe me anë të këtij regjistrim e kemi vërtetuar edhe një herë këtë. Mbështetja e bashkësisë ndërkombëtare në këtë kontekst është veçanërisht e rëndësishme, sepse vërtet morëm mbështetje për procesin e zbatimit të pavarur dhe përpunimit të të dhënave, që në fakt nënkuptonte mbështetje për përdorimin e mjeteve moderne dhe sigurisht mbështetje për zbatimin e metodologjisë së vendosur për të cilën fola më herët.
Krahas profesionalizmit që është karakteristikë për Entin Shtetëror të Statistikave shkon edhe vendosmëria dhe efikasiteti ynë në përballjen me sfidat që kemi pasur, të cilat më së shumti janë iniciuar nga pandemia. Kjo rezultoi kryesisht në një shtyrje tjetër të regjistrimit, i cili më në fund u bë në shtator, në të cilin u përshtatëm me sukses rrethanave (sezoni i punës bujqësore dhe pushimet). Në të njëjtën kohë u ndeshëm me thirrjet për bojkot që realisht nuk dhanë fryte sepse qytetarët edhe pse kanë kaluar 20 vjet nga regjistrimi i mëparshëm, e dinin se ky operacion statistikor që po bëjmë do të ketë vetëm përfitim në jetën e tyre dhe funksionimin e shtetit.
Ajo që dua të theksoj këtu është përpunimi i të dhënave. Duke qenë se në procesin e Censusit 2021, Enti Shtetëror i Statistikave kishte teknologji moderne, arritëm me një ekip të përbërë ekskluzivisht nga profesionistë të punësuar në zyrë, të përpunonim të dhënat në vetëm 6 muaj. E dini, në të kaluarën grumbulloheshin dhe përpunoheshin manualisht të dhënat dhe zgjasin 1.5 deri në 2 vjet, por me ndihmën e teknologjisë, digjitalizimit, sot kemi të dhëna të sakta dhe saktësisht të përpunuara në kohë rekord. Kjo do të thotë se sistemi që kemi ngritur, në të ardhmen do të na mundësojë që të realizojmë operacione kaq të rëndësishme statistikore shumë shpejt dhe me efikasitet dhe më shpesh, të cilat do të na ndihmojnë të krijojmë politika më dinamike që plotësojnë nevojat e qytetarëve dhe bizneseve.
Jetojmë pa regjistrim për gati 20 vjet, a reflektohet dhe shihet mungesa e informacionit kyç për zhvillimin e vendit në censusin e vitit 2021?
“Qëllimi i regjistrimit është pikërisht ai, që të merren informacione kyçe për zhvillim, të cilat do të ndihmojnë në marrjen e vendimeve dhe krijimin e politikave më të mira për përmirësimin e cilësisë së jetës së qytetarëve, si dhe përmirësimin e kushteve për zhvillimin e biznesit.
Në këtë drejtim, dëshiroj të theksoj diçka që ne si pjesë e bashkësisë globale të vendeve e kemi vendosur si synim dhe për të cilën të dhënat nga ky regjistrim luajnë një rol kyç. Jam i sigurt që e dini, Maqedonia e Veriut si anëtare e Kombeve të Bashkuara është e përkushtuar që në vitin 2030 të kontribuojë në përmbushjen e 17 synimeve për zhvillim të qëndrueshëm, të cilat, nga ana tjetër, ofrojnë tre dimensione të ndryshme: ekonomike, si rritja dhe zhvillimi ekonomik , dimensioni i mjedisit të përcaktuar nëpërmjet përdorimit të qëndrueshëm të burimeve dhe transformimit drejt politikave të gjelbra që do të rezultojnë në mbrojtjen e mjedisit dhe natyrisht dimensionin social të reflektuar në solidaritet dhe luftë kundër varfërisë. Treguesit që lidhen me qëllimet për zhvillim të qëndrueshëm kanë të bëjnë më së shumti me popullsinë, gjegjësisht të dhënat për popullsinë dhe në këtë kontekst, njohja e saktë e gjendjes reale të popullsisë do t’i japë shtetit mundësinë për të krijuar politika që mund të t’u përgjigjet nevojave të qytetarëve dhe bizneseve, dhe në të njëjtën kohë do të mundësojë arritjen e përshpejtuar të synimeve zhvillimore të OKB-së.
Po ashtu dhe në mënyrë më të detajuar, në bazë të rezultateve të regjistrimit, qytetarët marrin tregues statistikorë, të cilët i ndihmojnë ata të informohen dhe të marrin vendime të zgjuara dhe të marrin pjesë me kompetencë në krijimin e politikave publike, e cila mundëson një kulturë të vërtetë politike pjesëmarrëse. Sektori i biznesit do të mund të marrë vendime më të shëndosha për investime, zhvillim, punë, shkenca do të ketë baza të të dhënave kërkimore, projeksione për kushte të caktuara, punime shkencore etj., shteti do të ketë të dhëna për krijimin e politikave të popullsisë dhe politikave të tjera sociale.
Me regjistrimin, për shembull, do të kemi një pasqyrë të detajuar të strukturës arsimore të popullsisë, e cila do të mundësojë krijimin e politikave për të përmbushur nevojat e tregut të punës dhe do të ndihmojë komunitetin e biznesit të planifikojë investimet e tij duke ditur kapacitetet e fuqisë punëtore, fuqia (struktura arsimore, struktura e moshës dhe profesionet).
Dhe këto janë vetëm disa nga përfitimet në nivel shtetëror dhe lokal, por sigurisht që implikimet e këtij regjistrimi do të luajnë një rol në përmirësimin e planifikimit dhe zbatimit në të gjitha fushat e shoqërisë.
Të jetosh pa regjistrim për 20 vjet është sigurisht një sfidë. Por, kini parasysh se ne si Zyrë, por edhe si shtet, deri më tani kemi pasur akses në bazat e të dhënave që përmenda dhe me të cilat kemi analizuar dhe kontrolluar të dhënat nga terreni. Ajo që marrim nga regjistrimi është një përmbledhje më e detajuar dhe e saktë e informacionit, siç e kam përmendur tashmë dhe tani do të dimë me siguri strukturën e popullsisë, familjeve, banesave etj., të cilat do t’i lejojnë shtetit të punojë për përmirësimin e politikave zhvillimore, gjegjësisht do të lehtësojë procesin e vendimmarrjes dhe krijimin e politikave më të mira zhvillimore.
Njëzet vjet nuk është një periudhë e vogël, por ajo që është më e rëndësishmja tani është se ne aktualisht kemi një bazë, pra një sistem që kemi ngritur dhe i cili më tej mund të na sjellë shpejt dhe me efikasitet në të dhëna të reja dhe të përmirësuara, të cilat do të mundësojnë rritje më të shpejtë dhe zhvillim në të gjitha bazat. Kjo është një fitore e madhe për ne si Enti Statistikore, por edhe për vendin që në vazhdimësi do të ketë të dhëna që do të drejtojnë me saktësi dhe përpikëri krijimin e politikave zhvillimore.
Këto do të jenë rezultatet përfundimtare. A nënkupton kjo se të gjitha të dhënat e mbledhura nga regjistrimi do të publikohen tani?
“Të dhënat që do të fillojmë t’i publikojmë nga nesër janë të dhëna përfundimtare. E nisa shkurtimisht kur folëm për përpunimin e të dhënave. Digjitalizimi dhe teknologjia na mundësuan përpunimin e shpejtë dhe efikas të të dhënave të detajuara në një kohë të shkurtër dhe na mundësuan përfundimin e procesit dhe finalizimin e të dhënave në këto 6 muaj.
Publikimi i të dhënave do të bëhet radhazi, sipas grupeve të të dhënave. Sipas Programit për publikimin e të dhënave, por edhe obligimeve që kemi ndaj Entit Evropian të Statistikave, Eurostat, të gjitha të dhënat do të publikohen deri në fund të këtij viti. Pra, përveç këtij grupi të parë të të dhënave që do të publikojmë nesër, ku përfshihen të dhënat për totalin e popullsisë rezidente, totalin e popullsisë jorezidente të përfshirë në regjistrim, gjininë, moshën, përkatësinë etnike, fenë, gjuhën amtare dhe gjuhën e folur në amvisëri, numri i banesave dhe numri i amvisërive, në nivel komune, në muajt e ardhshëm do të publikohen grupe të dhënash për karakteristikat arsimore dhe ekonomike të popullsisë, banesat, amvisëritë, aftësinë e kufizuar, të dhëna të detajuara për banesat, ndërtesat dhe ekonomitë familjare dhe diku në fund të vitit do të publikojmë të dhënat e nivelit të rrjetit – 1 km2.
Disa nga të dhënat do të publikohen në publikimet përkatëse, dhe të gjitha të dhënat, në të gjitha nivelet, do të jenë të disponueshme në bazën e të dhënave Makstat në faqen tonë të internetit.
KE në Raportin e Progresit për vendin përshëndeti zbatimin e Censusit të vitit 2021 dhe tha se vitin e ardhshëm duhet të punohet në fuqizimin e kapaciteteve të ESHS-së, duke aluduar në njerëz. Çfarë do të bëhet në këtë drejtim?
“Në disa raporte të Komisionit Evropian për progresin e vendit, disa vite më parë, KE theksoi se duhet të forcohen kapacitetet njerëzore në Entin Shtetëror të Statistikave. Fatkeqësisht, për 4 vite me radhë nuk kemi asnjë punësim të ri dhe ngritja e kapaciteteve është diçka për të cilën duhet të angazhohemi seriozisht dhe të gjejmë mënyra për ta zgjidhur këtë problem. Por, theksoj, sepse mendoj se është veçanërisht e rëndësishme që publiku ta dijë këtë, për momentin kjo sfidë e kapaciteteve është diçka që nuk e pengon punën e vazhdueshme të Zyrës dhe që ne po punojmë në mënyrë aktive për tejkalimin e këtyre sfidave. Stafi i Zyrës janë profesionistë të jashtëzakonshëm, të cilët do t’u ofrojnë kolegëve të rinj të ardhshëm mentorim dhe transferim të memories institucionale që do të sigurojë kapacitete njerëzore edhe më të përgatitura, që është në nivelin e detyrës.
Me këtë rast dua të theksoj se në vendin tonë nuk ekziston Fakulteti i Statistikave, ndaj procesi i krijimit të statisticienëve cilësorë kërkon angazhim serioz në drejtim të ndërtimit, trajnimit etj., proces ky që ndonjëherë zgjat disa vite. Ky është një proces që ne e kemi parasysh dhe veprojmë në përputhje me rrethanat. Ne hasim edhe sfidën që lidhet me stafin e IT-së dhe mungesën e interesimit të atij profili për të punuar në një institucion shtetëror, ku pagat janë shumë të ulëta në krahasim me realitetin e tregut të IT-së.
Duhet të theksojmë gjithashtu se Kapitulli 18 – Statistikat është pjesë e grupit të parë të institucioneve në procesin e negociatave. Kjo do të thotë se pa statistika asnjë kapitull nuk mund të hapet apo mbyllet. Statistikat, me përjashtim të kapitullit 18, duhet të jenë mbështetëse për të gjithë kapitujt e tjerë, të cilët të gjithë nuk do të jenë të mundur pa ngritjen e kapaciteteve.
Por, zgjidhjet sigurisht që ekzistojnë dhe sinqerisht shpresoj që në periudhën në vijim, së bashku me Qeverinë, të gjejmë një zgjidhje të përbashkët, në mënyrë që në kohë të ofrojmë statistika zyrtare cilësore për përdoruesit tanë.
