DW 10 gusht 2022
Me nxjerrjen e armëve në tavolinë, me kërcënime të ndryshme për hakmarrje, zhvaten privilegje – duket se po jetojmë epokën e akumulimit origjinal më primitiv në historinë e njerëzimit, vlerëson Petar Goshev.Na pret një dimër i vështirë – deficitet e sektorit publik janë të mëdha, dobësitë strukturore janë të pakapërcyeshme edhe në afat të mesëm, dhe varësia nga goditjet e jashtme është e pakapërcyeshme, thotë Petar Goshev, ish-ministër i financave dhe ish-guvernator i BPRM-së. Ekonomisti me përvojë për DV ndau pikëpamjet e tij mbi sfidat aktuale ekonomike me të cilat përballet vendi. Disa prej tyre janë rezultat i goditjeve të jashtme, por ai i konsideron të tjerat si rezultat i mungesës së politikave të duhura të brendshme me dekada.
DW: Vetëm pak muaj më parë, ne shpresonim për një pikë kthese, pas së cilës ekonomia do të merrte një rrugë në rritje, por pandemia është zëvendësuar nga probleme të tjera serioze. A kemi kapacitet për t’u marrë me to?
Petar Goshev: Pritjet që me vënien nën kontroll të pandemisë, ekonomia të kapë sërish trendin rritës dhe të qetësohet inflacioni, nuk janë realizuar. Përkundrazi, ekonomia botërore, ose ajo në pjesën më të zhvilluar të botës, kërcënohet sërish nga situata e viteve shtatëdhjetë të shekullit të kaluar, e karakterizuar nga termi “stagflacion” – stagnim ose rënie e aktivitetit ekonomik, e ndjekur në të njëjtën kohë nga një rritje më e madhe ose më e vogël e çmimeve.
Në këtë rast kam parasysh rritjen e çmimeve në vendet më të zhvilluara, e cila është më e larta në 40 vitet e fundit (në Maqedoni në 25 të fundit), dhe do të shohim nëse do të ketë një rënie të njëkohshme të aktivitetit ekonomik dhe në sa vende
Arsyeja për këtë është e qartë: pushtimi brutal i Ukrainës nga Rusia, i cili ndërpreu më tej jo vetëm zinxhirët e furnizimit të transportit të tregjeve botërore, por gjithashtu ndikoi drejtpërdrejt në rritjen edhe më të madhe të hendekut midis ofertës/prodhimit dhe kërkesës së dy grupeve kryesore të produkteve. – energji dhe ushqim. Vendet me një shkallë më të lartë të “vetëmjaftueshmërisë”, të cilat janë më pak të varura nga importi dhe eksporti i mallrave dhe shërbimeve, si dhe ato me një kapacitet më të madh fiskal, thithin më lehtë goditjet e çdo krize, përfshirë këtë, krahasuar ndaj të tjerëve shumë më të hapur ndaj importeve – ekonomitë e eksportit, si p.sh., Maqedonia. Megjithatë, varësia e lartë nga mallrat dhe shërbimet e importuara, përfshirë energjinë dhe ushqimin, nuk është (të paktën jo për të gjitha vendet) për shkak të ndonjë pengese gjeografike. Ose përsëri, kur bëhet fjalë për një kapacitet fiskal të shkatërruar në mënyrë dramatike të një shteti. Në disa vende, grupet politike, si në tonat, duhet të kenë “bërë përpjekje” me shumë këmbëngulje dhe për një kohë të gjatë për t’i sjellë vendet e tyre në një pozicion të tillë.
DW / Çfarë pasqyron më së shumti atë disavantazh që ju theksoni?
Në Maqedoni, për më shumë se katër dekada nuk është ndërtuar asnjë kapacitet energjetik (Kozjak dhe Sveta Petka janë të papërfillshme), që do të thotë se cenueshmëria jonë energjetike dhe varësia nga importi është rritur për kaq shumë dekada. Dhe jo vetëm që nuk është ruajtur dhe rritur prodhimi i energjisë elektrike, por vetëm që nga viti 2010 është ulur me gati një të tretën. Po kaq dekada, në mungesë të politikave të duhura, kemi rritur edhe varësinë e vendit nga importi i ushqimeve, pavarësisht se në dhjetë vitet e fundit janë paguar mbi një miliard euro në emër të subvencioneve bujqësore. Nuk na ndihmoi aspak fakti që kemi thënë pafundësisht se energjia dhe ushqimi janë çështje sigurie të rendit më të lartë, si dhe indikacionet e vazhdueshme nga disa individë – mes tyre edhe vogëlsia ime, se politika fiskale duhet të ketë gjithmonë hapësirë për t’u përgjigjur kur ekonomia e goditur papritur nga disa goditje të brendshme apo të jashtme. Asgjë nga këto, si dhe historia e shembujve të shumtë të urisë masive në botë, nuk arriti në “veshët e fortë” të grupeve përgjegjëse në vendin tonë.
DW / Është shtruar shumë herë pyetja: si ka mundësi që borxhi publik nga viti 2008 deri në vitin 2022 është rritur nga 23% në afro 60% të PBB-së, dhe deficitet në sektorët e treguar (energjia dhe ushqimi) dhe shkatërrimi i shëndetit publik. , arsimi dhe infrastruktura rrugore kanë arritur deri në ditët e sotme?
Epo, ja si është e mundur, ta përsërisim, sepse as kjo nuk është e panjohur. Në 32 vitet e fundit, Maqedonia nuk ka plane vjetore, afatmesme apo afatgjata për ndonjë fushë të rëndësishme. Herë pas here, nën presionin e të huajve, do të prodhohej ndonjë material – “letër që duron gjithçka” duke keqpërdorur fjalën “strategji”, por kryesisht ka pasur dhe ka rëndësi deri në fund të një konference për shtyp ku bën të ditur rëndësinë e “letër” “dhe “foto” e bërë për të përjetësuar imazhin e zyrtarëve të rastësishëm. Maqedonia, pra grupet që kanë qenë në pushtet në tre dekadat e fundit, nuk u morën me “disiplinën” e menaxhimit të rreziqeve makroekonomike, si si dhe me çështjen e deficiteve individuale strukturore sektoriale në ekonomi, përveç rasteve kur u diskutua gjatë vizitave të shkurtra të ekspertëve të institucioneve ndërkombëtare, por kjo përfundoi vetëm si njohje me rëndësinë e kësaj teme dhe u kujtua deri në momentin e takimit. Qeveria maqedonase nuk ndërton vazhdimisht institucione. Degradon. Sistemi ynë është në thelb “sistem i njeriut të vet”. Nëse nuk e keni, e keni të vështirë të shkruani. Institucione të degraduara – pa njohuri dhe të përgjegjshëm ost, si dhe korrupsioni planetar që u kthye në “veprimtarinë më prestigjioze”, janë arsyeja kryesore e shndërrimit të Maqedonisë në një gropë septike të madhe mbitokësore. Duke tërhequr armët në tavolinë, me kërcënime të llojeve të ndryshme të hakmarrjes, zhvaten privilegjet më të favorshme – duket se po jetojmë në epokën e akumulimit primitiv më brutal dhe primitiv në historinë e njerëzimit. Leviathani ynë është rraskapitur plotësisht. Nuk dihet më se cili është funksioni i shtetit më të lartë, çfarë i pushtetit vendor, çfarë është domen publik, çfarë privat. Gjykatat janë gjithnjë e më pak një vend i shpërndarjes së ligjit dhe drejtësisë. Ata janë kthyer në një treg kuantik, ku gjithçka varet rast pas rasti, nga shpërblesa e ofruar për krimin, ku paratë dhe pozicioni mund të përdoren për të marrë gjithçka, përveçse për të arritur drejtësinë. Monopoli i përdorimit të forcës po hiqet gjithnjë e më shumë nga duart e shtetit, transferohet apo uzurpohet nga individë dhe grupe të ndryshme në anën tjetër të ligjit.
Nuk ka pluralizëm partiak në Maqedoni. Ka konkurrencë oligarkish. Ekzistenca e partive konkurruese nënkupton ekzistencën e programeve të ndryshme politike. Programet politike nuk janë karakteristikë për oligarkitë. Atyre u intereson vetëm përvetësimi i pasurisë kombëtare dhe parasë publike, atyre u intereson që spiralja para-pushtet-para dhe e mira publike së shpejti të bëhet private.
Dw / Në një mjedis të tillë, a mund të përballet vendi me sfidat aktuale, përfshirë inflacionin?
Ai u bë një variabël i pavarur nga institucionet vendase. Banka Popullore mund ta zbusë, por vetëm me një çmim të papranueshëm, sepse mund të veprojë me kërkesën, por jo me ofertën, dhe këtë herë bëhet fjalë për atë – ofertën e gjymtuar nga xhandarët e botës dhe nga shteti ynë në zhdukje. Pra, ashtu si komunistët në gjysmën e parë të shekullit të kaluar prisnin çdo natë për të dëgjuar në radio se kapitalizmi kishte dështuar, ne duhet të presim lajmet se çmimet në tregjet botërore janë qetësuar, sepse Rusia ka pushuar së luftuari me Ukrainën. , sepse pandemia nuk po i pengon më. aktivitetet ekonomike të furnizuesve tanë të energjisë dhe ushqimit, sepse shpresojmë që Amerika dhe Kina të mos e komplikojnë situatën… Dhe të gjitha ato që u përmendën të qetësohen, tani do të paguajmë. çmimi i parave publike të shpërdoruara dhe të grabitura në mënyrë të pakuptimtë të nivelit shtetëror dhe lokal, sepse epoka e parave të lira për të marrë hua ka mbaruar, por jo mbi varësinë tonë të rëndë nga huamarrja, jo vetëm për investime, por edhe për të ruajtur një lloj huamarrjeje. paqe sipas përkufizimit të “mbijetesës”.
DW / Qeveria ka paralajmëruar reforma që do të rrisin bazën tatimore dhe tashmë ka marrë reagimet e para negative nga komuniteti i biznesit. A mendoni se propozimi i shpallur ofron një qasje më të drejtë dhe më të drejtë?
Kjo qeveri erdhi me shumë premtime. Ndër to ishte edhe premtimi për reformimin e sistemit tatimor, për një më të drejtë dhe më të drejtë se ky aktual, që prek më shumë të varfërit, në vend të të pasurve, që në fakt është regresiv. Dhe mund të jetë më e drejtë vetëm nëse futet një taksë e konsiderueshme progresive. Ka nisur në atë drejtim, në një mënyrë që “nuk i lëndon shumë” taksapaguesit. Oligarkët e shkatërruan atë fillim në vetëm gjashtë muaj. Më pas mundësoi plaçkitjen masive të të varfërve përmes kujdesit shëndetësor privat dhe disa aktiviteteve të tjera. Ai nuk tregoi asnjë refleks për të ndërhyrë (të paktën në mënyrë indirekte) në rritjen e çmimit të banesave, duke parë me qetësi – sërish në interes të mafies së ndërtimit – sesi nxjerr fitime shtesë dhe shkatërron hapësirën e banimit, duke krijuar kushte potenciale për një flluskë banesash. , me të gjitha rreziqet. Dhe, pasi humbi të gjitha periudhat e favorshme për reformën tatimore, tashmë e panikuar nga vrimat e buxhetit, për të disatën herë, ajo deklaroi të njëjtën gjë. Por ai na tha se “ndoshta nuk do të ketë futje të taksimit progresiv”, i cili do të “verifikohej përmes diskutimit publik me taksapaguesit”. Si më parë. Nga njoftimi i “lajmit” të mundshëm, shihet se një lloj kozmetike po ofrohet më komode dhe jo në momentin e duhur. Mendoj se ryshfetuesit nuk mund të vendosin një sistem tatimor të drejtuar nga interesi publik mbi ryshfetësit, klientët e tyre apo partnerët e tyre të biznesit.
Na pret një dimër i vështirë. Deficitet e sektorit publik janë të mëdha. Dobësitë strukturore janë të pakapërcyeshme edhe në afat të mesëm. Varësia nga goditjet e jashtme është e pakapërcyeshme. Administrata është e dobësuar, e kthyer në një handikap të madh për zhvillimin ekonomik. Vërtetim – se pasojat e krimit zakonisht i mbijetojnë kriminelit.
