Maqedonia Veriore vazhdoi të zbatojë reformat e lidhura me BE gjatë gjithë periudhës së raportimit. Përpjekjet për të forcuar demokracinë dhe sundimin e ligjit vazhduan, duke përfshirë aktivizimin e mekanizmave ekzistues të kontrollit përmes diskutimeve dhe debateve mbi tema që lidhen me politikat dhe legjislacionin kryesor. Partitë e opozitës mbetën të angazhuara në Asamble dhe mbështetën çështjet kryesore me interes të përbashkët kombëtar, të tilla si reformat e lidhura me BE dhe procesin e integrimit në NATO, të cilit Maqedonia e Veriut iu bashkua në Mars 2020.Pas rezultatit të Këshillit Evropian në tetor 2019, partitë politike me marrëveshje të përbashkët vendosën të mbajnë zgjedhje të parakohshme parlamentare në 12 Prill, 2020. Në përputhje me ligjin kombëtar, qeveria e përkohshme, me ministra dhe zëvendësministra nga partia kryesore e opozitës, u emërua në Janar 2020. Pas shpërthimit të pandemisë KOVID-19, një gjendje e jashtëzakonshme u shpall mes marsit dhe qershorit 2020, duke lejuar qeverinë teknike të administrojë dekretin. Zgjedhjet e parakohshme parlamentare janë shtyrë për korrik 2020. Organizata për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë (OSBE / ODIHR) Zyra për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut tha se zgjedhjet ishin përgjithësisht të zhvilluara mirë dhe fushata ishte vërtet konkurruese, por stabiliteti ligjor u dëmtua nga rishikimet e rëndësishme të kornizës ligjore dhe qeverisë pasuese urdhëresat. Gjatë periudhës së raportimit, Kuvendi përmirësoi rolin e tij si një forum kryesor për dialog politik konstruktiv dhe përmbushi funksionet e tij legjislative, duke përfshirë miratimin e ligjeve kryesore të lidhura me BE. Sidoqoftë, rritja e konsiderueshme e përdorimit të procedurave të shpejta është shqetësuese dhe duhet të jetë e kufizuar. Kuvendi punoi me transparencë më të madhe dhe përdori funksionet e tij të mbikëqyrjes, duke rinovuar mekanizmat për kontrollimin e ekzekutivit. Asambleja u shpërnda në shkurt të vitit 2020, në pritje të zgjedhjeve të parakohshme dhe qëndrimi i kryetarit ishte se nuk mund të mblidhej përsëri. Pas zgjedhjeve të korrikut 2020, Asambleja e sapoformuar zgjodhi qeverinë në gusht 2020. Situata ndëretnike në përgjithësi ka mbetur e qetë. Janë bërë përpjekje për të forcuar marrëdhëniet ndëretnike dhe për të zbatuar Marrëveshjen Kornizë të Ohrit, e cila i dha fund konfliktit të vitit 2001 dhe siguroi një kornizë për ruajtjen e karakterit multietnik të shoqërisë.
Shoqëria civile mbetet aktive dhe luan një rol kryesor në politikat dhe proceset e vendimmarrjes. Janë marrë masa për zbatimin e Strategjisë dhe Planit të Veprimit 2018-2020 për bashkëpunimin midis qeverisë dhe shoqërisë civile. Sidoqoftë, nevojiten përpjekje për të siguruar një proces konsultimi më kuptimplotë dhe në kohë.
Reforma e vazhdueshme e shërbimeve të sigurisë rezultoi në krijimin e Agjencisë së Sigurisë Kombëtare në Shtator 2019, e konceptuar si një shtet i pavarur
organ pa kompetenca policore, ndryshe nga Drejtoria e mëparshme e Sigurisë dhe Kundërzbulimit (UBK). Kjo është në përputhje me rekomandimet e Grupit të Ekspertëve të Lartë për Çështjet Sistemike të Sundimit të Ligjit. Agjencia teknike operacionale vazhdoi të funksiononte. Nevojiten përpjekje të mëtejshme për të siguruar aksesin në të gjitha mjetet e nevojshme për të kryer mandatin. Kapaciteti i mbikëqyrjes parlamentare të shërbimeve të sigurisë duhet të forcohet.
Maqedonia Veriore është mesatarisht e përgatitur për reformën e administratës publike. Disa përparime janë bërë në përmirësimin e transparencës, me miratimin e Strategjisë së Transparencës 2019-2021, funksionalizimin e portalit të të dhënave të hapura të qeverisë dhe publikimin e të dhënave të shpenzimeve të qeverisë. Raportet e monitorimit për zbatimin e Strategjisë së Reformës së Administratës Publike dhe Programit të Reformës së Menaxhimit të Financave Publike janë përgatitur dhe shoqëruar me aktivitete të përshtatshme të dukshme. Mbetet thelbësore të sigurohet që parimet e transparencës, meritës dhe përfaqësimit të drejtë të respektohen. Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit vazhdoi të punojë në akuzat për nepotizëm dhe ndikim politik në procesin e punësimit në sektorin publik. Duhet të sigurohet ndjekja e duhur e raporteve dhe rekomandimeve të Komisionit Shtetëror.
Sistemi gjyqësor i Maqedonisë Veriore ka një nivel të caktuar të përgatitjes / është i përgatitur mesatarisht. Ka pasur progres të mirë në zbatimin e strategjisë së reformës gjyqësore, duke marrë parasysh “Prioritetet e Reformës Urgjente” dhe rekomandimet e Komisionit të Venecias dhe Grupit të Ekspertëve të Lartë për Çështjet Sistemike të Sundimit të Ligjit. Akoma janë të nevojshme përpjekjet për të siguruar zbatimin sistematik të planit të veprimit të azhurnuar të strategjisë së reformës gjyqësore. Institucionet gjyqësore zbatojnë rregulla të reja për emërimin, ngritjen në detyrë, disiplinimin dhe shkarkimin e gjyqtarëve dhe Këshilli Gjyqësor po kryen rolin e tij në mënyrë më proaktive. Si rezultat i përpjekjeve të saj për reforma në vitet e fundit, Maqedonia Veriore ka krijuar mekanizma për të siguruar pavarësinë dhe llogaridhënien e gjyqësorit, të tilla si rregullat për emërimet e bazuara në merita, inspektimet e pronave dhe konfliktet e interesit dhe procedurat disiplinore. Ai duhet të sigurojë përdorimin e tyre vendimtar dhe të qëndrueshëm përpara se të parashikohen ndryshime të mëtejshme në këtë fushë. Ligji për Prokurorinë Publike hyri në fuqi në Qershor 2020. Qëllimi i ligjit është, ndër të tjera, të ofrojë një zgjidhje të qëndrueshme për çështjet e Prokurorisë Speciale dhe të përcaktojë përgjegjësinë për veprat penale që vijnë nga dhe lidhen me përgjimet e paligjshme. Ligji i rishikuar për Këshillin e Prokurorëve Publikë u miratua gjithashtu. Zbatimi efektiv i kornizës ligjore, si dhe përpjekjet e rritura të të gjithë aktorëve për të dhënë një shembull pozitiv do të kontribuojnë në rritjen e besimit të publikut në gjyqësor.
Lidhur me luftën kundër korrupsionit, Maqedonia Veriore ka një nivel të caktuar të gatishmërisë / është e përgatitur mesatarisht. Progressshtë bërë përparim i mirë duke konsoliduar historikun e tij në hetimin, ndjekjen penale dhe ndjekjen penale të çështjeve me korrupsion të lartë. Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit ka qenë veçanërisht proaktiv në parandalimin e korrupsionit dhe ka hapur një numër çështjesh, përfshirë ato që përfshijnë zyrtarë të lartë nga i gjithë spektri politik, në përputhje me rekomandimin e vitit të kaluar. Përpjekjet vazhdojnë të përpunohen më tej çështjet e Prokurorisë Speciale dhe të përcaktohet përgjegjësia për përgjimet e paligjshme. Ish-kryeprokurori special u dënua në qershor të vitit 2020, në një vendim të shkallës së parë në një të ashtuquajtur “çështje rekate” në lidhje me pretendimin e zhvatjes dhe abuzimit të detyrës në lidhje me një çështje të Prokurorit Special. Korrupsioni është i përhapur në shumë fusha dhe një qasje më proaktive duhet të sigurohet nga të gjithë aktorët e përfshirë në parandalimin dhe luftimin e korrupsionit.
Vendi ka një nivel të caktuar të përgatitjes në luftën kundër krimit të organizuar. Kuadri ligjor është kryesisht në përputhje me standardet evropiane dhe përpjekjet për të zbatuar strategji kundër krimit të organizuar duhet të vazhdojnë. Disa përparime janë bërë në përmbushjen e rekomandimit të vitit të kaluar për të ngritur një zyrë të kthimit të pronave në përputhje me legjislacionin e BE. Zyra tani do të duhet të demonstrojë aftësinë e saj për të mbështetur një politikë proaktive të konfiskimit të pasurisë. Vendi është i përfshirë në vlerësimin e kërcënimeve në nivelin rajonal dhe do të duhet të zgjerojë fushën e tij në përputhje me praktikat e BE. Ka pasur një progres në nivelin operacional, por duhet të bëhet më shumë për të përmirësuar efektivitetin e zbatimit të ligjit në luftimin e formave specifike të krimit, të tilla si pastrimi i parave dhe krimi financiar. Bashkëpunimi me Europol po rritet në fusha të ndryshme të krimit. Koordinimi mbetet vendimtar midis të gjithë aktorëve të përfshirë në luftën kundër krimit të organizuar.
Disa përparime janë bërë në luftën kundër terrorizmit dhe parandalimin / trajtimin e ekstremizmit të dhunshëm në përputhje me objektivat e përcaktuara në Planin e Përbashkët të Veprimit për Kundër-Terrorizmin për Ballkanin Perëndimor dhe marrëveshjen dypalëshe të zbatimit.
Kuadri ligjor për mbrojtjen e të drejtave themelore është kryesisht në përputhje me standardet evropiane. Procesi i deinstitucionalizimit është duke vazhduar dhe fëmijët po zhvendosen në shtëpitë e grupeve të vogla. Ministria e Punës dhe Politikës Sociale investon në shërbimet e komunitetit, përfshirë mbështetjen për viktimat e dhunës me bazë gjinore. Essentialshtë thelbësore që këto shërbime të vazhdojnë të jenë të disponueshme. Nevojiten përpjekje të mëtejshme për të zbatuar rekomandimet e organeve evropiane dhe ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, veçanërisht në lidhje me trajtimin e të paraburgosurve dhe të dënuarve. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese për shfuqizimin e Ligjit për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi për arsye procedurale do të thotë se vendi aktualisht nuk ka një kornizë ligjore gjithëpërfshirëse për mosdiskriminimin dhe një organ të barazisë. Ky hendek serioz duhet të zgjidhet nga legjislatura e re. Alsoshtë gjithashtu e rëndësishme për vendin të forcojë zbatimin e legjislacionit për gjuhën e urrejtjes dhe planin kombëtar të veprimit për zbatimin e Konventës së Stambollit. Ndërsa vendosja e një mekanizmi të jashtëm të mbikëqyrjes së policisë është i plotë, mungesa e hetuesve me të vërtetë të pavarur mund të pengojë punën e njësisë për të adresuar në mënyrë efektive mosndëshkimin e policisë. Vendi duhet të marrë masa urgjente për të përmirësuar më tej situatën në burgje dhe për të mbështetur alternativat e ndalimit.
Vendi ka një nivel të caktuar të përgatitjes / është mesatarisht i përgatitur në fushën e lirisë së shprehjes dhe ka bërë progres të kufizuar gjatë periudhës së raportimit. Situata e përgjithshme dhe klima në të cilën veprojnë mediat mbeten
Përgjithësisht të favorshme për lirinë e medias dhe lejojnë mbulimin kritik të medias, megjithëse kishte disa tensione të rritura gjatë krizës KOVID-19 dhe në kontekstin e zgjedhjeve. Përpjekjet vetë-rregulluese duhet të intensifikohen për të mbështetur përparimet në standardet profesionale dhe cilësinë e gazetarisë. Shtë e rëndësishme të sigurohet transparencë më e madhe e reklamimit mediatik nga institucionet shtetërore, partitë politike dhe ndërmarrjet publike. Nevojiten zgjidhje të qëndrueshme për të siguruar pavarësinë e transmetuesit të shërbimit publik, standardet profesionale dhe qëndrueshmërinë financiare. Essentialshtë thelbësore të vazhdojmë të mbështesim pluralizmin e medias, të promovojmë profesionalizëm, raportim të paanshëm dhe gazetari hulumtuese dhe të ndërtojmë qëndrueshmëri për të luftuar në mënyrë efektive dezinformimin. Qëndrueshmëria financiare e mediave të pavarura dhe kushtet e punës së gazetarëve mbeten një sfidë.
Për sa i përket bashkëpunimit rajonal, vendi ka mbajtur marrëdhënie të mira me vendet e tjera të zgjerimit dhe ka marrë pjesë aktive në nismat rajonale. Shtë e rëndësishme të vazhdohet zbatimi i marrëveshjeve bilaterale, përfshirë Marrëveshjen e Prespës dhe Marrëveshjen e Fqinjësisë së Mirë me Bullgarinë.
Maqedonia Veriore vazhdon të luajë një rol aktiv dhe konstruktiv në menaxhimin e flukseve të përziera të migracionit. Mbetet në një nga rrugët kryesore të tranzitit për trafik të përzier. Bashkëpunon në mënyrë efektive me vendet fqinje dhe vendet anëtare të BE-së, duke përfshirë edhe oficerë vizitorë nga vendet anëtare të BE-së në terren. Përpjekje të konsiderueshme vazhdojnë të sigurojnë kushte themelore të jetesës dhe shërbime për të gjithë migrantët që jetojnë në vend. Ka një përmirësim në regjistrimin e migrantëve dhe në profilizimin dhe mbrojtjen e duhur, por kjo duhet të bëhet në një mënyrë më sistematike. Marrëveshja e statusit me Agjencinë Evropiane të Kufirit dhe Rojes Bregdetare nuk është nënshkruar ende. Problemi i aktiviteteve të shpeshta të kontrabandës në kufirin verior duhet të adresohet më tej.
Sa i përket kritereve ekonomike, Maqedonia Veriore është në një nivel të mirë të përgatitjes për zhvillimin e një ekonomie tregu funksionale, por ka bërë progres të kufizuar gjatë periudhës raportuese. Rritja ekonomike u përshpejtua në 2019 me një rritje të investimeve, por që nga Prilli 2020, kriza KOVID-19 ka lënë gjurmët e saj në ekonomi dhe financat publike. Autoritetet kanë marrë një numër masash për të mbështetur kompanitë dhe familjet për të zbutur ndikimin ekonomik dhe social të krizës. Gjatë periudhës raportuese, transparenca fiskale u përmirësua më tej. Sidoqoftë, reformat e rëndësishme fiskale në taksimin e të ardhurave dhe sistemin e pensioneve, të prezantuara në fillim të vitit 2019, kanë parë një ngecje. Për më tepër, zbatimi i shpenzimeve kapitale publike ka mbetur dukshëm i ulët dhe stabilizimi i borxhit publik nuk është siguruar ende. Para krizës KOVID-19, nivelet e papunësisë ranë më tej, gjithashtu midis punëtorëve të rinj, dhe punësimi informal ra pak. Sidoqoftë, ndikimi i krizës KOVID-19 ka të ngjarë të përmbysë ato trende pozitive. Shkalla e pjesëmarrjes mbetet e ulët, megjithëse pjesëmarrja e grave në tregun e punës është rritur.
Sektori financiar mbeti i fortë, dhe huadhënia për sektorin privat u forcua. Mjedisi i biznesit vazhdon të pengohet nga pjesa e lartë e ekonomisë informale. Maqedonia Veriore ka bërë disa përparime dhe është e moderuar
të gatshëm për t’u marrë me presionet konkurruese dhe forcat e tregut brenda BE-së. Integrimi në BE në drejtim të tregtisë dhe investimeve është thelluar më tej. Eksportet dhe prodhimi industrial u zgjeruan më tej me produkte me vlerë më të lartë. Sidoqoftë, mungesa e aftësive, duke reflektuar mangësitë në sistemin arsimor dhe daljen e punëtorëve të kualifikuar, si dhe hendeku në investimet në infrastrukturë dëmtojnë produktivitetin e punës dhe konkurrencën e ekonomisë. Ndërsa masat për të zbutur ndikimin e menjëhershëm negativ të krizës KOVID-19 në rritje dhe punësim janë aktualisht mbizotëruese, adresimi i këtyre nevojave strukturore në kohën e duhur do të mbështeste një rimëkëmbje të shpejtë ekonomike pas krizës.
Për sa i përket aftësisë së tij për të marrë përsipër detyrimet e anëtarësimit, vendi vazhdon të jetë mesatarisht i përgatitur në shumicën e fushave, duke përfshirë konkurrencën, prokurimin publik, statistikat, kontrollin financiar, transportin dhe energjinë. Vendi tregon një nivel të mirë të përgatitjes në fusha të tilla si legjislacioni i ndërmarrjeve, bashkimi doganor, rrjetet trans-evropiane si dhe shkenca dhe kërkimi. Vendi është në një fazë të hershme të përgatitjes në fusha të tilla si lëvizja e lirë e punëtorëve, si dhe dispozitat financiare dhe buxhetore.
Në periudhën e ardhshme, një fokus më i madh nevojitet si në kapacitetin administrativ ashtu edhe në zbatimin efektiv. Vendi ka vazhduar të përmirësojë rreshtimin e tij me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së.
Datat kryesore
Qershor 2003: Takimi i BE-Ballkanit Perëndimor në Selanik riafirmon perspektivën e BE për Ballkanin Perëndimor.
Mars 2004: Vendi aplikon për anëtarësim në BE
Prill 2004: Marrëveshja e Stabilizim Asociimit hyn në fuqi.
Dhjetor 2005: Statusi i dhënë kandidatit.
Tetor 2009: Komisioni Evropian rekomandon hapjen e negociatave të pranimit për herë të parë.
Dhjetor 2009: Udhëtim pa viza në zonën Shengen për qytetarët e vendit.
Mars 2012: Fillon dialogu i nivelit të lartë i pranimit me Komisionin.
Nëntor 2015: Komisioni Evropian kushtëzon rekomandimin e tij me zbatimin e vazhdueshëm të Marrëveshjes Prжиino dhe progres të rëndësishëm në zbatimin e “Prioriteteve të Reformës Urgjente”.
Shkurt 2018: Komisioni Evropian miraton strategjinë e tij për një “Prospekt të Besueshëm për Zgjerimin dhe Zgjerimin e BE në Ballkanin Perëndimor”.
Prill 2018: Komisioni Evropian rekomandon që Këshilli të vendosë të hapë negociatat e pranimit me vendin në dritën e progresit të bërë.
Maj 2018: Takimi i BE-Ballkanit Perëndimor në Sofje riafirmon perspektivën evropiane të rajonit dhe përcakton një numër aktivitetesh konkrete për të forcuar bashkëpunimin në fushat e lidhjes, sigurisë dhe sundimit të ligjit.
Qershor 2018: Këshilli përcakton rrugën për hapjen e negociatave të pranimit me vendin në qershor 2019, në varësi të progresit të bërë.
Shkurt 2019: BE njoftohet zyrtarisht për hyrjen në fuqi të Marrëveshjes së Prespës.
Maj 2019: Komisioni Evropian rekomandon hapjen e negociatave të pranimit
Shkurt 2020: Metodologjia e rishikuar, e paraqitur nga Komisioni, për të çuar përpara procesin e zgjerimit me një udhëheqje më të fortë politike dhe në një mënyrë më të besueshme, të parashikueshme dhe dinamike.
Mars 2020: Anëtarët e Këshillit Evropian miratojnë vendimin e Këshillit të Çështjeve të Përgjithshme për të hapur negociatat e pranimit me Maqedoninë Veriore.
Maj 2020: Takimi i BE-Ballkanit Perëndimor në Zagreb.
Korrik 2020: Prezantimi i draftit të kornizës negociuese në vendet anëtare
Tetor 2020: Komisioni propozon planin ekonomik dhe të investimeve për të mbështetur dhe afruar Ballkanin Perëndimor me BE.
