www.telegrami.mk
lajmi interaktiv
https://lajmpress.org/vlen-rritja-ekonomike-tregon-efektet-e-punes-se-ministrit-besar-durmishi/
Javën që vjen me siguri të martën me datë 10.12.2025 në mbledhjen e rregullt në Qeveri,do të emrohen ministrat e ri nga rradhët e koalicionit VLEN .ÇDO DAIREXHICË E LAVDRON DAIREN E VET KËSHTU EDHE BESA NËKUADËR TË VLEN E LAVDRON PUNËN E MINISTRIT TË EKONOMISË BESAR DURMISHI …OK POR LEXUES I NDERUAR DO E LËMË IMPLIKACIONIN POLITIK DINI GJË QË SOLLI NDONJËINVESTIM NË MAQEDONINË PERENDIMORE …Çfarë u ndryshua për Ministrinë e Ekonomisë
- Bërja e një ministrie të re për energjetikë e miniera — pra sektori i energjisë/minierave që më parë ishte nën Ministrinë e Ekonomisë iu nda.
Sektori i tregtisë së jashtme (foreign trade / export-import) u nda dhe iu bashkua me ministrinë e punëve të jashtme — krijimi i Ministria e Punëve të Jashtme dhe Tregtisë së Jashtme.
- Sektori i turizmit iu largua — iu bashkua me ministrinë e kulturës/turizmit, pra krijimi i Ministria e Kulturës dhe Turizmit.
- Sektori i punës (labor) iu bashkua, pra Ministria u transformua në Ministria e Ekonomisë dhe Punës — që tregon se disa kompetenca u mblodhën, disa u ndanë.
- Përse nuk dimë numrin e degëve që u hoqën
“Degë” mund të interpretohet në mënyra të ndryshme (departamente brenda ministrisë, sektorë, funksione) — rrjedhimisht nuk ka një matje standarde të publikuar.
Dokumentet dhe raportet publike flasin për “sektore” apo “fusha kompetencash” — jo për degë administrative me numër.
Në ndryshimet ligjore flitet për ndarje/fuzion/imitime të kompetencave, jo për “heqje degësh” me një tabelë degë për degë.
Rritja prej 3.8 për qind e Bruto Prodhimit Vendor në tremujorin e tretë, publikuar nga Enti shtetëror i statistikës, është tregues i rëndësishëm se ekonomia e vendit është duke u konsoliduar dhe po lëviz në drejtimin e duhur. Gjë që e përshëndesim.
Një rritje tremujore GDP 3.8 % — megjithëse pozitive — është vetëm një moment; nuk tregon domosdoshmërisht konsolidim afatgjatë. Ekonomia mund të luhatet, dhe rritjet tremujore nuk garantojnë stabilitet vjetor apo qëndrim të përmirësuar për njerëzit.
Rritja e GDP nuk domethënë automatikisht që “të gjitha politikave” i kanë efekt — nuk dimë sa është ndikuar nga investimet reale, sa nga konsum i brendshëm, sa nga importi, sa nga borxhe, sa nga faktorë të jashtëm.
Një tjetër pikë: sipas të dhënave, importet dhe eksportet mund të ndikojnë negativisht në neto-kontribut e eksportit në GDP, pra zhvillimi nuk është thjesht “eksport + prodhim vendor”.
Inflacioni dhe çmimet, sidomos për ushqim, energji, shërbime — edhe nëse GDP rritet, përdoruesit mund të ndjejnë pak ndryshim (ose edhe keq), nëse paga reale nuk ndjek çmimet.
Sinjale që tregojnë se kjo nuk është “shërim total”
Inflacioni dhe rreziku i çmimeve — Edhe pse inflacioni është ulur krahasuar me periudha më të vështira, ka paralajmërime se për shkak të rritjes së pagave dhe kredive mund të ketë presione çmimesh.
Paga reale vs produktiviteti — Bazuar në analizat e institucioneve ndërkombëtare: paga u rrit, por produktiviteti në disa sektorë mbetet i dobët — rritja e pagës vetëm përmes ndërhyrjeve politike/administrate nuk është e qëndrueshme afatgjatë.
Dobësi në tregtinë e jashtme / deficit fiskal / borxh publik — Eksportet dhe tregtia e jashtme për momentin nuk japin kontribut pozitiv, ndërkohë deficiti buxhetor dhe borxhi publik mbeten shqetësime.
Përfshirje reale në punë dhe informalitet — Statistikat zyrtare tregojnë ulje të papunësisë, por dihet se në vend ka ekonomi informale — kjo mund të fshehë pamundësi reale të punësimit dhe mungesë stabiliteti për shumë qytetarë.
Rritje afatshkurtër — pa garanci për qëndrueshmëri afatgjatë — Një tremujor i mirë apo rritje pagash nuk do të thotë që problemet strukturore (si punësimi i paplotë, varfëria, emigrimi, pabarazitë, sektorë me produktivitet të ulët) janë zgjidhur.
Çfarë duhet monitoruar për të verifikuar nëse “konsolidimi” është real dhe i përhershëm
Nëse do të vlerësonim seriozisht nëse ekonomia është në rrugë të duhur — ja disa tregues që duhet ndjekur me kohë:
Sfidat strukturore: emigrimi, demografia, arsimi, sektor informal — Nëse nuk adresohen, rritja mund të mbetet “kosmetike”.
Inflacion dhe paga reale — Si lëvizin pagat në raport me rritjen e çmimeve: nëse paga reale rritet — forca blerëse përfaqëson fitim real për shumicën.
Punësim formal vs informal — Sa nga punësimet janë me kontrata, me përfitime dhe siguri, dhe sa në sektor informal.
Rritje e investimeve dhe produktivitetit — Jo vetëm shtetërore, por investime private, prodhim, eksport, sektorë me vlerë të lartë.
Tregti e jashtme & eksport — Si po ecën balanca tregtare, eksportet (sidomos për sektorët më konkurrues), importet.
Barazi sociale / shpërndarje të ardhurash — Nëse rritja ekonomike ndikon realisht në ulje të varfërisë, më shumë standard për më shumë njerëz — jo vetëm për një elitë.
Vlerësim me rreziqe dhe shanse
Në bazë të treguesve aktualë: ka shanse reale që ekonomia e Maqedonisë së Veriut po ecën drejt konsolidimit — por vetëm nëse politikat ekonomike dhe sociale vazhdojnë dhe përmirësohen: kontroll mbi inflacionin, rritje produktiviteti, formalizim i punës, investime reale.
Nëse jo — ka rrezik që rritja e tanishme të mbetet e brishtë, dhe pa përmirësim për qytetarët me të ardhura mesatare ose të ulëta.
Ja tre skenarë të qartë, të drejtë-për-drejtë, pa zbukurime. Këto janë mundësitë më realiste për Maqedoninë e Veriut 2–5 vitet e ardhshme, bazuar tek rritja 3–4%, pagat, inflacioni, papunësia dhe dobësitë strukturore.
1. Skenari Optimist (mund të ndodhë, por vetëm me punë të vazhdueshme)
Çfarë duhet të ndodhë që ky skenar të realizohet:
- Investimet private dhe të huaja rriten.
- Produktiviteti rritet, jo vetëm pagat.
- Industria, energjia, teknologjia dhe bujqësia marrin përkrahje reale.
- Qeveria mban inflacionin nën kontroll.
Si përfundon:
Papunësia bie nën 10%.
BPV rritet 4–5% në vit.Papunësia bie nën 10%.
Pagat reale rriten më shumë se çmimet.
Emigrimi ngadalësohet (jo mrekulli, por më pak largime).
Buxheti stabilizohet, borxhi ngadalë rritet ose ndalet.
Qytetarët e ndjejnë realisht në xhep — më shumë standard, më pak presion.
Kujt i ngjan?
Performancë e ngjashme me Kroacinë para hyrjes në BE.
Skenari Realist (më i mundshmi sot)
Kjo është rruga më e mundshme nëse gjërat vazhdojnë njësoj:
- Rritje ekonomike 3–3.5% çdo vit.
- Inflacion i ulët, por çmimet e ushqimit dhe energjisë luhaten.
- Papunësia zbret pak, por stagnon rreth 10–11%.
- Pagat rriten, por jo aq shpejt sa çmimet e banesave, qirave dhe shpenzimeve familjare.
- Emigrimi vazhdon njësoj si tani.
- Deficiti buxhetor nuk përkeqësohet shumë, por as nuk përmirësohet.
Si përfundon:
- Ekonomia nuk bie, por nuk transformohet.
- Standardi rritet pak, por jo aq sa qytetarët të ndjehen të lehtësuar.
- Gjendja mbetet “stabile, por me tension”.
Kujt i ngjan?
Shumë vendeve të Ballkanit: pak rritje, pak përparim, por jo ndryshim i madh.Skenari Pesimist (ndodh nëse bëhen gabime serioze)
Çfarë e provokon këtë skenar:
- Rritje artificiale e pagave pa rritje produktiviteti.
- Rritje e shpenzimeve të shtetit më shumë se sa mund të përballojë buxheti.
- Kredite shtrenjësohen dhe bizneset goditen.
- Investimet e huaja bien.
- Eksportet ngecin ose bien.
Si përfundon:
- Rritja ekonomike bie në 1–2%.
- Inflacioni ringjallet dhe pagat reale bien.
- Papunësia rritet.
- Borxhi publik ngjitet rrezikshëm.
- Emigrimi rritet fort.
- Standardi i jetesës përkeqësohet.
Kujt i ngjan?
Maqedonisë 2016–2017 ose Bosnjës në periudhat e stagnimit.
Analiza përfundimtare
Maqedonia sot është mes skenarit realist dhe optimist, por ende shumë larg të qënit ekonomi e fortë dhe e qëndrueshme.
Skenari optimist është i realizueshëm — por kërkon politika serioze, investime, reforma dhe ulje të ekonomisë informale…www.telegrami.mk
===========================================
MESUT SHABANI TETOVË
