SHBA- Disa orë pasi djali i tij u ul në kryeqytetin e Groenlandës presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump mbajti një konferencë shtypi në Mar-a-Lago ku nuk përjashtuai mundësinë e përdorimit të forcës ushtarake për ta bërë Grenlandën pjesë të SHBA-së. Trump gjithashtu kërcënoi se do të vendosë tarifa shumë të larta ndaj Danimarkës, territor autonom i së cilës Grenlanda është një territor autonom.
Pse Donald Trump është kaq i fiksuar me Groenlandën?
Trump ka thënë se SHBA-ja ka nevojë për kontrollin e Groenlandës dhe kanalit të Panamasë për “siguri ekonomike” dhe e ka përshkruar pronësinë dhe kontrollin e territorit si një domosdoshmëri absolute. Groenlanda ka qenë prej kohësh në radarin e Trump si një objektiv për blerje dhe në vitin 2019 ai konfirmoi raportet se ai kishte kërkuar nga ndihmësit të zbulonin se si SHBA mund të blinte ishullin e madh Arktik, duke e përshkruar në thelb si një marrëveshje të madhe të pasurive të paluajtshme, shkruan The Guardian.
Nafta dhe gazi, furnizimi i Groenlandës me lëndë të para të shumëfishta të kërkuara për teknologjinë e gjelbër po tërheq interes nga e gjithë bota – duke përfshirë edhe Kinën, e cila dominon prodhimin global të tokës së rrallë dhe ka kërcënuar të kufizojë eksportin e mineraleve kritike. Duke përvetësuar Groenlandën, SHBA mund ta mbajë Kinën jashtë tregut.
E pozicionuar strategjikisht midis SHBA-së dhe Rusisë, Groenlanda shihet si gjithnjë e më e rëndësishme për mbrojtjen dhe po shfaqet si një fushë beteje gjeopolitike ndërsa krizat klimatike përkeqësohen. Shkrirja e shpejtë e shtresave të mëdha të akullit dhe akullnajave të ishullit mund të hapë shpimet e naftës (megjithëse Groenlanda në vitin 2021 ndaloi dhënien e licencave të eksplorimit) dhe minierat për mineralet thelbësore duke përfshirë bakrin, litiumin, kobaltin dhe nikelin.
Shkrirja e akullit të Arktikut po hap gjithashtu rrugë të reja transporti, duke ofruar alternativa për kanalin e Suezit përmes Arktikut që shkurtojnë pothuajse gjysmën e udhëtimit nga Evropa Perëndimore në Azinë Lindore. Kina dhe Rusia ranë dakord në nëntor për të bashkëpunuar në zhvillimin e rrugëve të reja të transportit në Arktik.
Groenlanda është tashmë një bazë e rëndësishme ushtarake për SHBA-në dhe sistemin e saj të paralajmërimit të hershëm të raketave balistike. Shtetet e Bashkuara kanë pasur një bazë ushtarake në Pituffik (më parë Thule) që nga Lufta e Ftohtë.
Çfarë mendojnë Groenlanda dhe Danimarka për deklaratat e Trump?
Kryeministrja daneze, Mette Frederiksen, ka thënë se territori autonom “nuk është në shitje”, duke thënë për TV2 se parë me sytë e qeverisë daneze, Groenlanda i përket grenlandezëve. Kryeministri i Groenlandës, Eggende ka thënë gjithashtu se Grenlanda nuk është në shitje.
Në përgjigje të vizitës së Trump Jr, ai tha: “Më lejoni ta përsëris – Groenlanda u përket grenlandezëve. E ardhmja jonë dhe lufta për pavarësi është puna jonë. Danezët, amerikanët dhe të gjithë të tjerët mund të kenë mendime, por ne nuk duhet të kapemi nga histeria dhe t’u drejtojmë gishtin të tjerëve. Sepse e ardhmja jonë është e jona dhe duhet të formohet nga ne.”
Ai e përshkroi kërcënimin e Trump si deklaratë serioze. Anulimi i një takimi të planifikuar të Eggende me mbretin danez Frederik të mërkurën (një takim që u riplanifikua më vonë) u pa nga disa si një mospërfillje e turpshme. Ndërkohë, zbulimi i stemë së re mbretërore daneze që paraqet më dukshëm territoret autonome të Grenlandës dhe Ishujve Faroe, u pa nga disa si një qortim për Trump.
Historia e Groenlandës
Njerëzit inuit mendohet se kanë jetuar në Groenlandë që nga viti 2500 pes dhe u arrit nga detarët norvezë në mijëvjeçarin e parë të erës sonë, të cilët krijuan vendbanime që zgjasin disa shekuj. Kolonizimi modern filloi pas ardhjes së Hans Egede në 1721, duke vepruar me mbështetjen e asaj që ishte në atë kohë Danimarkë-Norvegji. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, kur Danimarka u pushtua nga Gjermania, Groenlanda u pushtua nga SHBA dhe u kthye në Danimarkë në 1945.
Ajo u bë pjesë e mbretërisë së Danimarkës në vitin 1953, dhe në 1979 u prezantua sundimi i vendit. Por Danimarka ende kontrollon politikën e jashtme dhe të sigurisë të Groenlandës. Ajo ka parlamentin e saj, Inatsisartut, dhe dy deputetë në parlamentin danez, Folketing. Por thirrjet për pavarësi janë në rritje.
Tensionet janë përshkallëzuar ndjeshëm midis Groenlandës dhe Danimarkës muajt e fundit. Ka një zemërim të fortë në Groenlandë për hetimet mbi skandalin e kontraceptivëve të detyruar të viteve 1960 dhe 70, duke e shtyrë kryeministrin e Groenlandës të akuzojë Danimarkën për gjenocid. Po ashtu vazhdojnë protestat në Kopenhagë dhe Nuuk për ndarjen e fëmijëve grenlandë nga prindërit e tyre.
Javën e kaluar, kryeministri i Greonlandës, Múte Eggende, përshpejtoi argumentin e tij për pavarësinë nga Danimarka, duke thënë në fjalimin e tij të vitit të ri se ai donte që Groenlanda të çlirohej nga “prangët e kolonializmit” për të formuar të ardhmen e saj. Megjithatë, ai nuk e përmendi SHBA-në.
Vizita e Trump Jr vjen vetëm disa muaj përpara zgjedhjeve të ardhshme parlamentare të Groenlandës në prill, pas të cilave Eggende ka thënë se duhet të ketë hapa të mëdhenj për krijimin e kornizës për Groenlandën si një shtet i pavarur. Sipas një marrëveshjeje të vitit 2009 me Danimarkën, Groenlanda duhet të mbajë një referendum të suksesshëm përpara se të shpallë pavarësinë./The Guardian
Shënim: Disa imazhe gjenden nga interneti, që konsiderohen të jenë në domenin publik. Nëse dikush pretendon pronësinë, ne do të citojmë autorin, ose, sipas kërkesës, do të heqim menjëherë imazhin.
