Ndërtimet janë rezultat i një furie ndërtimish të viteve 1960 dhe 1970, kur Vito Ciancimino, një mafioz nga klani i dhunshëm “Corleonesi”, urdhëroi prishjen e pallateve për të krijuar blloqe kullash brutaliste, duke mbuluar zona të gjera natyrore dhe kopshte me ton prej betoni. Është një nga kapitujt më të errët në urbanizimin pas Luftës së Siçilisë dhe do të hyjë në histori si “thesi i Palermos”.
ITALI- Nëse e pyet Maurizio Carta-n se si duket mafia, ai do të të dërgojë në zonat e banuara të kryeqytetit sicilian të Palermos. Atje, qindra blloqe apartamentesh të shkreta e ngjyrë gri, plagosin periferitë dhe një pjesë të madhe të qendrës historike. Ndërtimet janë rezultat i një furie ndërtimish të viteve 1960 dhe 1970, kur Vito Ciancimino, një mafioz nga klani i dhunshëm “Corleonesi”, urdhëroi prishjen e pallateve për të krijuar blloqe kullash brutaliste, duke mbuluar zona të gjera natyrore dhe kopshte me ton prej betoni. Është një nga kapitujt më të errët në urbanizimin pas Luftës së Siçilisë dhe do të hyjë në histori si “thesi i Palermos”.
Mafia siciliane kishte deklaruar që planifikimi urban në Palermo do të kontrollohej nga Ciancimino, i cili në 1959 u emërua shef i punëve publike nga Administrata. “Fjala “thes” nuk u zgjodh rastësisht për të përshkruar atë periudhë,” thotë Carta, profesor i planifikimit urban në Universitetin e Palermos. “Ashtu si plaçkitjet e barbarëve, mafiozët shkatërruan qytetin me çimento, duke shpërfytyruar parqet, peisazhin dhe bukuritë natyrore të tij.”
“Me thesin e Palermos, mafia ekspozoi fuqinë e saj të madhe kriminale,”- thotë Carta.
“Ata u dërguan një mesazh institucioneve, duke u bërë të qartë se ata, bosët, kishin fuqinë të ndryshonin jo vetëm ligjet që rregullonin projektet e planifikimit urban dhe formën e qytetit, por edhe klimën .”
“Palermo ishte ndërtuar për të lejuar flladin të dilte nga malet dhe të kthehej përsëri për të freskuar qytetin. Me ato ndërtime të larta të ndërtuara përgjatë bregdetit dhe rrëzë maleve, Palermo u bë një qytet i nxehtë, i errët dhe mbytës.”
Ai shton: “Bosët gjithashtu dërguan një mesazh për mijëra qytetarë që ishin të pastrehë pas Luftës së Dytë Botërore: nëse ato familje do të gjenin ndonjëherë shtëpi, kjo do të ishte falë mafiozëve”.
Mafizoët ndryshuan formën e qyteteve italiane, duke shkatërruar peisazhe me beton për të afirmuar autoritetin e tyre. Sepse arkitektura mafioze, si të gjitha veprimtaritë e klaneve, ka sintaksën, logjikën dhe funksionin e saj.
Bernini projektoi burimin e Katër Lumenjve në Piazza Navona të Romës dhe sheshin e Shën Pjetrit. Ciancimino, i cili nuk ishte as artist dhe as arkitekt, autorizoi ndërtimin e 4,000 blloqe apartamentesh në Palermo, pothuajse gjysma e të cilave u ndërtuan nga kompani me lidhje të drejtpërdrejta me klanet e Cosa Nostra.
Thesi i Palermos është mbase shembulli më klasik se si mafia siciliane jo vetëm që ka vrarë dhe varfëruar, por edhe ka njollosur peizazhin përmes projekteve të ndërtimit që edhe pasi kishin marrë paratë për përfundimin e tyre, zakonisht mbeteshin të mes.
Në fund të viteve 1970, shefi mafioz Michele Greco, me nofkën “Papa”, dhe kreu i Kupolës, organi drejtues i “Cosa Nostra”, u fiksua tek Pizzo Sella, një ‘pelerinë’ e shkëlqyer në gji të Palermos. Sipas prokurorëve, Greco dha bekimin e tij për ndërtimin e 314 vilave të paligjshme në zonë. Dhe kur autoritetet filluan të hetonin skemën, tashmë ishte tepër vonë. Gjysma ishte ndërtuar dhe gjysma tjetër mbeti e papërfunduar.
Sot, Pizzo Sella, e njohur si “kodra e ç’nderimit” është një vend me skelete vilash që prishen ngadalë, disa prej të cilave u konfiskuan nga autoritetet, por nuk u rrafshuan kurrë dhe që janë bërë një grumbull mbeturinash në ajër të hapur.
Arkitektura për mafian nuk është thjesht një shfaqje e fuqisë, por edhe një biznes shumë fitimprurës për klanet, të cilat, falë korrupsionit në sektorin e punëve publike dhe firmave të ndërtimit kanë grumbulluar miliona gjatë viteve.
Në Castel Volturno, rreth 30 milje në veriperëndim të Napolit, në një peizazh me bukuri të pazakonta midis malit Dragone dhe ishullit Ischia, janë ndërtuar 24,000 godina të paligjshme, shumë pranë bregut të detit. Mijëra janë konfiskuar ose shembur dhe rrënojat e të tjerave janë shpërndarë në 17 milje plazh – si objekte arkeologjike nga një katastrofë post-apokaliptike.
Gjërat ndryshojnë kur bosët ndërtojnë shtëpitë e tyre. Vilat mafioze pasqyrojnë personalitetin e banorëve dhe karakterin e klanit që ata përfaqësojnë. Vilat e bosëve të Siçilisë dhe Kamorrës, për shembull, u krijuan për të komunikuar fuqinë nga një këndvështrim estetik – vila madhështore që i ngjajnë atyre të princërve apo dukëve të mëdhenj.
Në qytetin e Casal di Principe, territori i një prej klaneve më të fuqishme “Camorra”, i cili frymëzoi serinë kriminale “Gomorrah”, shefi Ëalter Schiavone kishte ndërtuar një vilë që ishte modeli i saktë i shtëpisë së Tony Montana, gangsterit imagjinar luajtur nga Al Pacino në filmin Scarface.
Për më shumë bëhu pjesë e grupit më viral në Facebook, Dosja.al
Stefano Bontate, një bos mafioz sicilian, jetonte në një vilë luksoze në Palermo dhe përgjatë bregdetit të tij provincial. Ai u qëllua me armë në 1981 me një kallashnikov, nga një prej vrasësve më të thekur të Cosa Nostra, Giuseppe “Scarpuzzedda” Greco.
Scarpuzzedda, i cili mburrej se kishte vrarë pothuajse 60 njerëz, zotëronte një vilë gati 40 metra të lartë të vendosur në një shkëmb në bregdetin e Mongerbinos. Vila, tani e konfiskuar dhe e braktisur, ka një shkallë që të çon direkt në det.
Scarpuzzedda u vra me urdhër të shefit të bosëve të klanit Corleonesi, Salvatore “Totò” Riina. Ai gjithashtu kishte disa vila, por zgjodhi të mbante një rezidencë në qendër të Corleones, ku ai lindi. Edhe këtu mesazhi ishte i qartë: bosët mund të ndërtonin kudo në botë, por ata zgjidhnin që të qëndronin në territorin e tyre.
Bosi i Camorra Gennaro Marino, me nofkën “McKay”, ra në dashuri me daçën (shtëpi me dru) tradicionale ruse. Me një pasuri të grumbulluar në trafikimin e kokainës, ai mund të kishte blerë lehtësisht një në park, por ai zgjodhi të ndërtonte një banesë në fortesën e tij, lagjen Secondigliano, një nga zonat më të degraduara në Napolit. Mes plehrave dhe gjërave të këqija, Marino ndërtoi një shtëpi ruse të rrethuar nga palma të shtrenjta libiane.
Katër minuta nga daça e Marinos, një tjetër bos i fuqishëm i Kamorrës, Cosimo Di Lauro, i njohur si “Dizenjatori Don”, kishte ndërtuat një vilë në stilin e Pompeit antik. Por jo të gjitha mafiat duan të shfaqen përmes arkitekturës. Bosët e mafies kalabreze, ‘Ndrangheta, një nga organizatat më të fuqishme kriminale në botë, kanë një tjetër filozovi.
‘Ndranghet’ a e di se një shtëpi e mirë dhe luksoze gjeneron zili, një ndjenjë që bosët kalabrezë duan ta shmangin brenda popullatës së përgjithshme. Një nga bosët më të përgjakshëm kalabrezë, Antonio Pelle , jetonte në një shtëpi që dukej si një kub gjigand çimentoj. Pelle e donte maskimin, një arsye që ‘Ndrangheta’ preferonte banesat e thjeshta nga vilat luksoze bregdetare.
Për dekada, mafia kalabreze ka planifikuar dhe ndërtuar qytete nën fshatrat e saj. Në 30 vitet e fundit, autoritetet italiane zbuluan më shumë se 400 bunkerë në Kalabri, të përshkruara nga hetuesit si “vepra të inxhinierisë superiore”.
“Në pamje të parë, shtëpitë e bosëve duken krejtësisht normale,”-thotë Majori Carmelo Aveni, një ish-komandant i Cacciatori – ose gjuetarët – një njësi elitare komando e stërvitur për të nxjerrë mafiozët nga bunkerët e tyre.
“Asgjë nuk do t’ju bënte të besonit se ka tunele ose një bunker nëntokësor. Pastaj filloni të inspektoni çdo cep të shtëpisë: muret, dyshemetë, shkallët mund të fshehin një tunel. Ne madje kemi gjetur mure të lidhura me një pajisje elektrike. Thjesht shtyp një buton për të lëvizur murin. ”
Pasquale Marando, nga ‘Ndrangheta’, ndërtoi një bunker, hyrja sekrete e të cilit ishte gryka e një furrë picash. Më pak se 10 milje larg, Ernesto Fazzalari, u arratis përmes një tuneli nën lavamanin e tij të kuzhinës.
Bosët e mafies kalojnë shumë kohë në shtëpi, larg nga sytë e rivalëve të tyre dhe të autoriteteve. Në shtëpitë e tyre ata organizojnë takime, krijojnë aleanca dhe takohen me politikanë; për këtë arsye, shtëpia e mafiozit duhet të pasqyrojë një kërkesë tjetër të rëndësishme: rehati. Dizajni i brendshëm mund të jetë më pak i rëndësishëm për mafiozët kalabrezë, por është thelbësor për bosët e Kamorrës, shtëpitë e të cilëve janë të mbushura me luks të kushtueshëm.
Bosi Napolitane Pasquale Fucito, me nofkën “Martiani”, e pajisi shtëpinë e tij me luanë prej porcelani, doreza ari, doreza kristali Sëarovski dhe mbajtëse peshqirësh të mbushur me gurë të çmuar.
Kur në orët e para të 27 tetorit 1991 një zjarr i tmerrshëm shkatërroi teatrin shekullor Petruzzelli në Bari, bosi i Camorra Maurizio Prestieri dërgoi disa nga njerëzit e tij për të plaçkitur gjithçka që mund të gjenin, përfshirë tapiceritë e paçmuara të shekullit të 17-të.
Veprat e vjedhura të artit nga e gjithë Italia kishin gjetur rrugën e tyre atje. Midis pikturave, antikave të Louis XIV dhe statujave antike, hetuesit u shtangën kur gjetën një fron të fortë ari. Froni, ai doli, dikur i përkiste Francis II të dinastisë Bourbon, mbretit të fundit të Napolit.
Ashtu si peisazhi që është plagosur kaq nga marrëzitë e shëmtuara dhe shfaqjet kërcënuese të pasurisë mafioze, Galasso kishte vendosur simbolin e tij të tepruar të pushtetit në mes të dhomës së tij të madhe të jetesës. Kur ai u kthye në informator për gjyqësorin italian, shtëpia iu dorëzua autoriteteve. Pjesërisht i përdorur tani si kazermë e Guardia di Finanza, si shumica e arkitekturës po shkatërrohet ngadalë në diell.
Përshtatur në shqip nga The Guardian
(k.m/dosja.al)
