Fjalët e mëdha për antikorrupsionin si sanksion kanë për qëllim ruajtjen e prestigjit diplomatik dhe ruajtjen e boshtit moral në vlerësimin e asaj që është e korruptuar dhe çfarë është konstruktive.
Asgjë nuk është e shenjtë, gjithçka është bruto dhe neto” – Ladno pivo.
Sa politikanë, zyrtarë, gazetarë dhe personazhe të korruptuar janë takuar ambasadoret Angela Angeler dhe Anke Holstein në dhjetë ditët e fundit? Përgjigja e pyetjes është në fund të kolonës. Për të lehtësuar përgjigjen, fillimisht për gjenezën e korrupsionit në politikë në vendin tonë.
E transmetuar përmes croc points, silueta e parë e korrupsionit të lartë në politikë dhe diplomaci në vendin tonë u shfaq menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore dhe shpërndarjes së fondeve Marshall midis republikave. Vetë vendimi për të pranuar planin Marshall ishte një vendim i marrë nga njëfarë interesi, pas shkëputjes me Stalinin, ndërsa shpërndarja bëhej sipas asaj se kush kishte akses në tabelën ku shpërndaheshin fondet në mënyrë vëllazërore dhe të pabarabartë. Por kjo nuk quhej atëherë korrupsion, por vetëmenaxhim. Ka pasur edhe investime më masive gjermane përmes të cilave Gjermania riparoi marrëdhëniet me popujt sllavë, por jo me shqiptarët, të cilët ishin të vetmit që mbetën fashistë “nga djepi në varr”. Një politikë lehtësisht e dukshme edhe sot, vetëm me një vështrim të qyteteve apo hartës së investimeve në të gjithë vendin. Por kjo nuk quhet korrupsion, por logjika e tregut.
Zyrtarisht, në Republikën Veriore të Maqedonisë kishte vetëm një ëmbëlsirë romantike në formën e një karamele “Opera” dhe kafe “Frank” për mjekun e mirë. Jozyrtarisht, shqiptarët dhe jomaqedonasit thuajse u dëbuan dhe u mbajtën jashtë sistemit, të dënuar me “sipërmarrje” apo emigracion. Por nuk u quajt korrupsion, por luftë për ruajtjen e rendit kushtetues. Në një demokraci, ambasadat perëndimore ishin të vetëdijshme për vjedhjen masive të quajtur privatizim, por ata e shihnin atë si akumulimin fillestar të kapitalit, jo vjedhjen e thjeshtë të atyre që ishin të privilegjuar nga pushteti dhe afërsia me ambasadat e sapohapura. Edhe zhvlerësimi i parë i denarit të paguar me gjakun e gostivarëve të pafajshëm ishte rast që ambasadat në Shkup të demonstrojnë interesin e privilegjit, të mbrojtur nga “e drejta e policisë maqedonase” ndaj protestantëve të paprivilegjuar. Nuk ishte as korrupsion, por ruajtja e integritetit dhe sovranitetit të vendit.
Sistemet kanë ndryshuar, parimet kanë mbetur të njëjta
Më poshtë janë vetëm shembuj të përzgjedhur telegrafikisht të mënyrës dhe fjalorit nëpërmjet të cilit korrupsioni është bërë pjesë e vetë ADN-së së këtij vendi që nga fillimi i tij e deri më sot, me ndihmën e komunitetit ndërkombëtar. Në thelbin e saj fshihet mantra e sotme popullore mes nacionalistëve maqedonas dhe diplomatëve perëndimorë se “detyrimi i shqiptarëve inkurajon nacionalizmin maqedonas”. Në realitet, megjithatë, një sforcim i tillë në 5-6 vitet e fundit është vetëm një rënie në krahasim me detyrimin shumë-dekadash të maqedonasve nga bashkësia ndërkombëtare në ekonomi, politikë, diplomaci, media etj. Kuptimi i korrupsionit është i pamundur nëse nuk e shohim natyrën e tij thelbësore: një instrument taktik për zbatimin e strategjive nga ata që na kanë ushqyer si jugosllavët jo shumë kohë më parë ose maqedonasit e veriut jo shumë kohë më parë.
Gazetaria mafioze: lopa e fundit e shenjtë në politikë
Sistemet ndryshuan, parimet mbetën të njëjta edhe në pavarësi. Rregulli i pashkruar në përzgjedhjen e lidershipit tonë nga partnerët tanë ishte ai i ofrimit të politikave në këmbim të pasurimit. Në të njëjtën kohë, ka shembuj të rrallë kur pasurimi është bërë përmes vjedhjes së fondeve ndërkombëtare. Për këtë, drejtuesit tanë përdorën paratë tona të taksave, duke mos mbajtur mëri ndaj të huajve dhe duke u shpenguar te vendasit me miell, vaj ulliri dhe sardele falas para zgjedhjeve. Ai akt balancues i pashkruar, por vrastar efektiv midis politikës dhe diplomacisë perëndimore vazhdoi pa pengesa dhe pa përgjegjësi.
Por me rastin e pyetjes sime publike të botuar në “Utrinski” në prill 2014 dhe drejtuar një diplomati perëndimor të njohur rajonal: “Si ndodhi që pikërisht për kohën, e planifikuar për dy (tani tre) dekada, kaloi nën hundën e EEC dhe BE, ambasadat amerikane dhe një duzinë perëndimore të anëtarëve të OSBE-së dhe NATO-s, zyrat përfaqësuese të USAID, NDI, IRI, Banka Botërore, UNDP, FMN, Fondacioni Konrad Adenauer dhe Friedrich Ebert, INTERPOL, EUROPOL, Këshilli i Evropës, grabitja më e madhe ekonomike, diskriminimi, erozioni ndodhi i demokracisë, përçarjes së shoqërisë, emigrimit, korrupsionit, krimit dhe nepotizmit, censurës mediatike dhe sociale, frikës, shovinizmit ndëretnik dhe brendaetnik, një kulturë mosndëshkimi me përmasa biblike. Dhe në të njëjtën kohë, të gjithë përfaqësuesit e lart pohojnë se kanë përfunduar me sukses punën e tyre dhe kanë kontribuar në përparimin e vendit dhe qytetarëve të tij”. Nuk kishte përgjigje. Nuk do të ketë as sot.
Një praktikë që do të kishte vazhduar nëse nuk do të shfaqeshin rivalë nga Turqia, Rusia dhe Arabia dhe synimi ishte që ata të adoptonin të njëjtën formulë të “qeverisjes së suksesshme përmes bashkëpunimit të suksesshëm” me politikanët vendas. Ekskluziviteti i kërcënuar në përdorimin e korrupsionit shkaktoi nevojën për një rikalibrim të qëndrimit ndaj tij, por sipas rregullit “kujdes që të mbetemi të pafajshëm”. Rivaliteti i intensifikuar për kontrollin e rajonit ndërmjet stabilizimit policor të SHBA-së dhe ekonomisë donatore evropiane e ndërlikon më tej qëndrimin ndaj korrupsionit dhe ekspozon rëndësinë e tij thelbësore në sigurimin e kontrollit mbi politikën e brendshme.
Sëmundja dhe diagnoza
Por si më pas? Ashtu si me çdo sëmundje apo problem, sfida e parë është të kemi guximin të pranojmë se kemi një sëmundje apo problem. Pacientët nuk kanë turp të përballen me realitetin. Problemi është te diagnostikuesit që as kanë dashur, as nuk duan, as kanë pasur dhe as kanë vullnet të pranojnë se edhe vetë janë pjesë e shkaktarëve të sëmundjeve dhe problemeve. Një frikë dhe hipokrizi e tillë i çon ata në përfundimin se nuk kanë rrugë tjetër për të arritur rezultatet e dëshiruara dhe kontrollin mbi proceset nëse korrupsioni nuk përfshihet si garanci. Një fakt që shprehet përmes të metave tashmë lehtësisht të dukshme të qasjes së bazuar në korrupsion si shpërblim dhe korrupsion si sanksion.
Së pari, korrupsioni si sanksion. Pritjet e mia për gatishmërinë e SHBA-së apo BE-së për të sulmuar me ndershmëri korrupsionin në vendin tonë humbën shpirtin dhe vdiqën pas vizitës së fundit të Viktoria Nuland në Shkup, gatishmërisë së Merkelit për të mbajtur Gruevštinën minus Gruevskin dhe takimin Burns-Mukovski. Varrimi i atyre pritjeve ishte sivjet kur SHBA dhe BE, në emër të luftës kundër korrupsionit, u ngritën në këmbë për Vuçiqin, Ramën dhe kundër të keqes më të madhe në këto zona, gjakatarit, të korruptuarit, terroristit Kurti. Çdo bisedë e mëtejshme për “vendosje të forta të SHBA-së dhe BE-së kundër korrupsionit” është vetëm një konfirmim i keqpërdorimit të antikorrupsionit për të vazhduar politikën e kontrollit të qeverisë sipas gjykimit të diplomatëve dhe në dëm të qytetarëve. Me fjalë të tjera, të korruptuarit nga perëndimi tani kontrollojnë anti-korrupsionin nga perëndimi përmes shantazhit.
Askush nuk e ka problem korrupsionin si qymyri
Fjalët e mëdha për antikorrupsionin si sanksion synojnë vetëm ruajtjen e prestigjit diplomatik dhe ruajtjen e boshtit moral në vlerësimin e asaj që është e korruptuar dhe çfarë është konstruktive. Sidomos në lidhje me luftën perëndimore kundër korrupsionit nga Rusia, Turqia apo në konkurrencën mes SHBA-së dhe BE-së për dominim në rajon. Bisedat për sanksionet, për bisedat telefonike të Kovaçevskit me njeriun e parë të Thesarit Amerikan, kërcënimet e Angelerit në Twitter, kritikat nga Brukseli apo Berlini janë përpjekje për të trembur ariun me sitë. Çfarë telashe panë Menduh dhe Ljubco nga listat e zeza? Çfarë e pengon Miroslav Dodik që të fitojë zgjedhjet dhe të luajë mashtrime me Gabriel Escobar? Çfarë dëmi panë Vuçiç dhe Rama nga eurokritika? Dhe çfarë pamë nga kjo? Mimika e sanksioneve “shiko vëlla të fut në listën e zezë, por ti shko për të vjetrën” nuk është më më e mira.
-Karamkasha koloniale
Së dyti, për antikorrupsionin si shpërblim. Tre dekada të shikimit në gishta të korrupsionit janë më se të mjaftueshme për të krijuar një kulturë të deformuar, një kuptim të shtrembëruar të vlerës së ndershmërisë dhe besimin se “krimi nuk paguan”. Realiteti, i pasqyruar në borgjezinë e sapokrijuar të sponsorizuar politiko-diplomatikisht, vërteton të kundërtën. Korrupsioni paguan. Krimi është efektiv. Nepotizmi funksionon. Dhe çdo gjë që është kundër kësaj, në fund të fundit ju redukton ose në një punonjës social, në një mërgimtar ose në një objekt sulmi nga ndonjë politikan ose diplomat arrogant që dëshiron të provojë epërsinë e tij kundër korrupsionit në fatkeqësinë tuaj. Në një situatë të tillë, të përforcuar edhe nga mungesa e konfiskimit të pasurisë së vjedhur, ithtarët e antikorrupsionit ndër rradhë theksojnë dhe pranojnë se në qasjen e tyre nuk ka asnjë instrument shpërblimi për heqjen dorë apo raportimin e korrupsionit.
Në të njëjtën kohë, vetë reagimet ndaj fjalëve të Angeler-Holstein tregonin një kuptim të deformuar të korrupsionit në vendin tonë. Të korruptuarit e VMRO-së duan që të zbatohet ekskluzivisht për LSDM-në dhe BDI-në, të korruptuarit e LSDM-së për VMRO-në, maqedonasit insistojnë që të zgjidhet nga BDI-ja, dhe Ahmeti kundërshton kërkesat për vetting, çdo gazetar akuzon rivalin e tij për korrupsion. mbajtësin e tij politik. Në përmbledhje, askush nuk e ka problem korrupsionin si qymyri. Të gjithë e kanë problem korrupsionin si zian. Në atë mënyrë, politika e brendshme dhe “publiku” pasqyron edhe kuptimin e (anti)korrupsionit të zbatuar deri më tani nga ambasadat perëndimore. Në atë kaçubë, arsyeja e skepskës së shoqërisë fshihet në seriozitetin e përpjekjeve të aktorëve vendas dhe ndërkombëtarë. Kostoja e komedisë së tyre të përbashkët të quajtur SJO ka ardhur për të mbledhur.
Këtu qëndron sfida e Anxhelës dhe Ankes. Përgjigja e pyetjes në hyrje sqarohet përmes gatishmërisë së të listuarve për të dhënë një shembull personal/kombëtar në zbatimin e asaj që ata kërkojnë nga ne. Nga qëndrimi i tyre ndaj politikanëve të veçantë dhe punonjësve të tyre të përfshirë në mbështetjen ose relativizimin e korrupsionit, ata do të kuptojnë se sa e ndërlikuar është sfida. Në mungesë të udhëheqjes me shembull, asnjë fjalë dhe premtim nuk mjafton për të ndalur eksodin e të rinjve nga ky vend, duke ikur në vende ku nuk do të jenë më në mëshirën e kryeministrave, presidentëve, ministrave, deputetëve të tyre. Dhe ambasadat e huaja.
