Pajtimi social është i mundur vetëm nëse plotësohet ndjenja e drejtësisë
Rastet e Hagës quhen kështu sepse Tribunali i Hagës, gjegjësisht Gjykata Penale Ndërkombëtare për krimet e luftës në vendet e ish-Jugosllavisë, i ktheu në Shkup në vitin 2008 për t’u proceduar në sistemin gjyqësor të Maqedonisë. Dhe dy dekada më vonë, nuk ka ndodhur asgjë që do të ishte në përputhje me postulatet themelore të ligjit dhe kënaqësinë e drejtësisë. Tani, 23 vjet më vonë, ata janë objekt i interesit të Këshillit të Evropës, i cili përmes Komisionerit për të Drejtat e Njeriut thotë se zgjidhja e tyre ligjore është kusht për “përballimin e të kaluarës së dhunshme dhe lëvizjen më të vendosur drejt kohezionit social. drejtësisë dhe pajtimit në vendet e rajonit”. Bëhet fjalë për katër raste (“Udhëheqja e UÇK -së”, “Varri në Neproshten”, “Penda e Lipkovës ” dhe “Punëtorët e Mavrovës”) të krimeve të kryera kundër njerëzimit në konfliktin e armatosur të vitit 2001 në Maqedoni. Autorëve të dyshuar të këtyre krimeve jo-statutore iu dha amnisti në vitin 2011 me interpretimin autentik të Ligjit për Amnisti të vitit 2002 nga Kuvendi i Maqedonisë. Ekuilibri ligjor që rezulton për të shmangur përgjegjësinë e personave që ndërkohë fituan pushtetin politik, mbart ende stigmën e oportunizmit politik. Por mesazhi i Këshillit të Evropës, i cili erdhi në një kohë të nxehta parazgjedhore, si në Maqedoni ashtu edhe në BE (madje ishte fshehur nga publiku maqedonas për një muaj të tërë), ka peshën e një kujtese të papërfunduar. drejtësia, një situatë pa të cilën është e pamundur të arrihet një shtet ligjor i vërtetë në vend, sado që po punohet për ta harruar atë në interes të oportunizmit politik. Ekspertët e së drejtës ndërkombëtare paralajmërojnë se krimet kundër njerëzimit jo vetëm që nuk kanë parashkrim, por nëse nuk ndiqen penalisht, lënë hapësirë për manipulime politike dhe ndjenjën se konflikti nuk ka përfunduar. Pajtimi social është i mundur vetëm nëse plotësohet ndjenja e drejtësisë.
– Ligji për amnisti nuk mbulonte veprat penale gjatë periudhës së konfliktit në vitin 2001, as rastet për të cilat ishte kompetente Tribunali i Hagës. Por përgjegjësia është kryesisht e shtetit, jo e atyre që ndihmuan në procesin e negociatave. Këshilli i Evropës, pjesë e bashkësisë ndërkombëtare, kohët e fundit kërkoi nga shteti që të procedojë rastet e kthyera. Ato jo vetëm që nuk vjetrohen, por edhe nëse nuk adresohen, lënë hapësirë për manipulime politike dhe një ndjenjë të konfliktit të papërfunduar. Pra, fryma e Ohrit ishte krijimi i një shoqërie më demokratike dhe gjithëpërfshirëse, por për fat të keq, këmbëngulja në modele thuajse etnike të qeverisjes çoi në rritjen e ndarjes dhe abuzimit të modelit të përfaqësimit të drejtë në shumë sektorë të shoqërisë. Ne kemi kaluar nga mënyrat e negociatave për të siguruar mosdiskriminim në ndarjen e plotë, ndërsa etno-populizmi lulëzon në një klimë polarizimi. Tani duhet të përqendrohemi në përmbushjen e parimeve dhe vlerave, duke mos nënvlerësuar se pajtimi është i mundur vetëm nëse plotësohet ndjenja e drejtësisë – vlerëson në një analizë të saj Ida Manton, profesoreshë e negociatave dhe ndërmjetësimit ndërkombëtar. JP
