www.telegrami.mk
lajmi interaktiv
VLEN po përpiqet të shfaqet si projekt politik ndryshe, me statut, rotacion dhe strukturë të detajuar organizative, duke premtuar shkëputje nga modeli i vjetër i partive personale. Megjithatë, pas gjuhës së reformës dhe emrave modernë të sekretariateve, lind dilema thelbësore: a kemi të bëjmë me një parti funksionale dhe vendimmarrëse, apo me një kompromis të brendshëm mes disa subjekteve që ende nuk i besojnë njëra-tjetrës. Sfida e vërtetë për VLEN-in nuk është forma, por aftësia për të prodhuar politikë reale dhe përgjegjësi konkrete.
VLEN nuk sillet si parti e vetme në pushtet, por si koalicion i përkohshëm që nuk i beson as vetes,për atë dhe shkon drejt një organizimi politik.Rotacioni funksionon vetëm në parti shumë të konsoliduara ose në sisteme politike shumë të pjekura.Ka parti politike që funksionojnë në Europë, por janë përjashtim, jo rregull – dhe funksionojnë vetëm në kushte shumë specifike.
Shembuj realë:
- Zvicra (Këshilli Federal) – kryetari i shtetit rrotullohet çdo vit. Funksionon sepse shteti është konsensual, institucional dhe pa kult lideri.
- Partitë e Gjelbra (Gjermani, Austri) – model bashkë-kryetarësh, shpesh me rotacion të brendshëm. Ka rregulla të forta dhe disiplinë politike.
- Lëvizje të majta / të gjelbra në Evropë – rotacion për të shmangur personalizimin e pushtetit (p.sh. disa degë të Podemos në fillimet e saj).
Ku dështon zakonisht:
Në koalicione të përbëra nga disa parti (si rasti i VLEN-it)
Në Ballkan, zakonisht është zgjidhje teknike për mosmarrëveshje, jo reformë demokratike reale.
Në vende me politikë të polarizuar dhe liderë të fortë.
Në parti të reja që ende s’kanë identitet ideologjik.
Ka erë të fortë centralizimi të vjetër dhe rrezikon të bëhet burokraci e rëndë pa fuqi reale politike.
Mandati njëvjeçar i kryetarit është më afër rotacionit modern sesa kultit të liderit.
- Forumet e gruas dhe rinisë, akademia politike – këto ekzistojnë në shumicën e partive evropiane.
- ”“Ministri në hije” ka kuptim vetëm në opozitë. Kur je në pushtet, ti ke ministrin real, buxhetin real dhe përgjegjësinë reale. Çdo gjë tjetër është teatër.
- Kur i mban edhe në pushtet, kjo tregon:
- frikë nga dështimi i ministrave aktualë,
- tentativë kontrolli partiak mbi institucionet,
- përgatitje për alibi: “ne paralajmëruam, por ministri…”.
- Çfarë fshihet realisht pas kësaj ideje:
- Balancim i brendshëm mes katër partive – kush s’ka ministër, merr “ministrin në hije”.
- Mbajtje nën presion të kuadrove: ministri real e di që dikush nga partia ia numëron ditët.
- Dyfishim pushteti pa përgjegjësi ligjore – hije që flet, por nuk mban përgjegjë.
- Problemi serioz:
- Kjo krijon dy linja vendimmarrjeje: institucionale dhe partiake. Kjo është praktikë post-komuniste, jo qeverisje moderne evropiane.
- Përfundimi pa zbukurim:
- Në pushtet nuk të duhen “ministri në hije”.
- Të duhen ministra që japin llogari dhe parti që mban përgjegjësi.
- Gjithçka tjetër është mosbesim ndaj vetes dhe manipulim i brendshëm politik.
Ku duket e demoduar dhe problematike:
- Vendimmarrje me konsensus në komisione katër-anëtarëshe – kjo është recetë për bllokadë, jo efikasitet. Në politikë reale nuk funksionon.
- Shumë sekretariate, pak përgjegjësi të qartë – strukturë tipike e partive post-komuniste që prodhon tituj, jo rezultate.
- Kryetar njëvjeçar pa peshë reale – rrezik që pushteti real të mbetet te grupet themeluese, jo te organet formale.
- Model uniform për qendër, degë e nëndegë – kopjim vertikal, tipik për partitë e vjetra, jo për organizata fleksibile moderne.
Problemi kryesor politik:
Ky model duket më shumë si kompromis mes katër partive sesa si vizion i qartë për një parti të re. Është dizajnuar për të mos u grindur brenda, jo për të fituar jashtë.
Përfundimi
Nuk është komunizëm por me erë post komunizmi
Është organizim i rëndë, i vjetër në mendësi, me shumë rregulla dhe pak politikë reale. Nëse VLEN nuk e thjeshton dhe nuk e lidh pushtetin me përgjegjësi konkrete, ky model do të funksionojë vetëm në letër – jo në terren..www.telegrami.mk
====================================================
Mesut shabani Tetovë
