Maqedonia e Veriut çalon shumë në aspektin e respektimit të së drejtave themelore të njeriut. Vendi ka një rekord negativ të rekomandimeve të jashtëzakonshme dhe të përsëritura të Komitetit Evropian për Parandalimin e Torturës të Këshillit të Evropës. Komiteti i ka vlerësuar si çnjerëzore kushtet e paraburgimit në pjesë të Idrizovës. Mangësitë kryesore të sistemit të burgjeve mbeten: cilësia e dobët e kujdesit shëndetësor, dhuna ndërmjet të burgosurve, kushtet e mjerueshme materiale, mungesa e aktiviteteve të qëllimshme dhe korrupsioni endemik. Niveli i ulët i stafit në Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale ka një ndikim serioz negativ në zbatimin e ligjit. Këto janë vetëm një gamë shumë e vogël nga një gamë e gjerë e kritikave të adresuara nga Komisioni Evropian gjatë procesit të skriningut, raporton Portalb.mk .
Edhe pse kuadri ligjor është kryesisht në përputhje me instrumentet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, vendi ende duhet të adresojë boshllëqet e mbetura për të harmonizuar plotësisht legjislacionin e saj me atë të BE-së, duke përfshirë Kartën e të Drejtave Themelore dhe Konventën Evropiane të të Drejtave të Njeriut. Maqedonia e Veriut duhet të adresojë vazhdimisht rekomandimet e organeve ndërkombëtare të monitorimit të të drejtave të njeriut. Kapaciteti i përgjithshëm administrativ për garantimin efektiv të të drejtave të njeriut në praktikë duhet të forcohet. Vonesa në emërimin e pesë zëvendësve të Avokatit të Popullit nga Parlamenti ka dëmtuar zbatueshmërinë efektive të të drejtave të njeriut.
Parandalimi i torturës dhe trajtimit çnjerëzor ose degradues dhe sistemi i burgjeve
Lidhur me sistemin e burgjeve, Maqedonia e Veriut ka marrë kritika të drejtëpërdrejta, të cilat për t’i shlyer nuk mjafton vetëm harmonizimi me standardet e BE-së, por edhe veprim e zbatim. Korniza ligjore është përgjithësisht e vendosur dhe përgjithësisht në përputhje me “Acquisin” e BE-së dhe standardet evropiane. Mekanizmi Kombëtar i Parandalimit të Torturës(MKP) edhe pse është funksional dhe kryen vizita sipas mandatit të tij, duke përfshirë edhe ato të paparalajmëruara, sërish i nevojiten fonde të mjaftueshme që do të mundësonte rekrutimin e personelit të specializuar shtesë.
Është shqetësues fakti se pesë vjet pas krijimit të tij me ligj, mekanizmi i mbikëqyrjes së jashtme për policinë, përfshirë policinë e burgjeve, ende nuk është plotësisht funksional.
Në lidhje me keqtrajtimin nga policia, Maqedonia e Veriut duhet të sigurojë që të gjitha incidentet të hetohen pa vonesë dhe që masat mbrojtëse kundër keqtrajtimit nga policia të zbatohen sistematikisht.
“Sa i përket burgjeve, Maqedonia e Veriut ka një rekord shumë negativ të rekomandimeve të jashtëzakonshme dhe të përsëritura të Komitetit Evropian për Parandalimin e Torturës (CPT) të Këshillit të Evropës. Komiteti i ka vlerësuar si çnjerëzore kushtet e paraburgimit në pjesë të Idrizovës. Mangësitë kryesore të sistemit të burgjeve mbeten: cilësia e dobët e kujdesit shëndetësor, dhuna ndërmjet të burgosurve, kushtet e mjerueshme materiale, mungesa e aktiviteteve të qëllimshme dhe korrupsioni endemik. Maqedonia e Veriut duhet të trajtojë urgjentisht çështjen e vazhdueshme të kushteve joadekuate të paraburgimit në burgje, stacione policore, kujdes social dhe objekte psikiatrike, në përputhje me rekomandimet në raportin e fundit të KPT-së të vitit 2021 dhe ato të mëparshme. Maqedonia e Veriut duhet të sigurojë kushte adekuate të paraburgimit dhe një trajtim human të të gjithë personave të privuar nga liria. Maqedonia e Veriut duhet të sigurojë trajnim adekuat për të gjithë stafin e burgjeve për parandalimin e trajtimit të paligjshëm të të burgosurve. Maqedonia e Veriut duhet të përmirësojë mekanizmat e ndjekjes disiplinore për rastet e keqtrajtimit”, thuhet në raportin e Skriningut.
Ligji për ekzekutimin e sanksioneve parasheh një sërë kërkesash për emërimin si drejtor i burgjeve, por ligji nuk zbatohet në mënyrë konsistente, përfshirë edhe emërimin e drejtorëve të përkohshëm. Kjo mungesë e standardeve uniforme të profesionalizmit dëmton menaxhimin e sistemit penitenciar, siç është theksuar edhe nga KPT.
Për sa i përket dënimit me kusht, aplikimi i alternativave të paraburgimit është i zbatueshëm vetëm pas dënimit.
“Maqedonia e Veriut ka nevojë për të rritur përdorimin e dënimeve alternative për të ulur presionin mbi sistemin penitenciar dhe për të ulur rrezikun e përsëritjes së veprës penale, përfshirë edhe për të miturit. Risocializimi dhe rehabilitimi i të dënuarve duhet të ketë prioritet. Shërbimet e edukimit dhe risocializimit, si dhe programet e trajtimit, duhet të kryhen në të gjitha institucionet penitenciare dhe institucionet edukative korrektuese”, adresohet në kritikat e KE-së.
Planet e përmendura nga Maqedonia e Veriut për të centralizuar të gjithë personat në paraburgim në një qendër të vetme paraburgimi në Shkup, sipas KE-së, ngrenë pyetje në lidhje me respektimin e të drejtës për jetë private dhe familjare, e cila nuk duhet t’u mohohet personave që nuk janë të dënuar dhe në këtë mënyrë bien nën prezumimi i pafajësisë.
Mungesë e kuadrit në Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale
Kur jemi te mbrojtja e të dhënave personale, Komisioni ka nënvizuar mungesën e kuadrit në Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale. Boshllëku i stafit, sipas vlerësimit të KE-së ka ndikim serioz negativ në zbatimin e ligjit dhe kryerjen e detyrave në mënyrë efikase.
“Niveli i ulët i stafit në Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale ka një ndikim serioz negativ në zbatimin e ligjit. Kjo gjithashtu pengon aftësinë e Agjencisë për të kryer detyrat e saj në mënyrë efektive. Pavarësisht se ka dhënë opinione për 17 akte ligjore në vitin 2021, do të duhej të konsultohej në mënyrë më sistematike për ligjet sektoriale ose legjislacionin zbatues. Për më tepër, është e rëndësishme të theksohet se edhe kur konsultohet, këshillat e dhëna nga Agjencia nuk ndiqen gjithmonë”, thuhet në vlerësimin e KE-së.
Pavarësisht se kuadri ligjor është pjesërisht i përafruar me “Acquisin” e BE-së, Maqedonia e Veriut duhet të përfundojë riformulmin e kornizës së saj ligjore për të siguruar harmonizim të plotë me Rregulloren e Përgjithshme për Mbrojtjen e të Dhënave.
“Maqedonia e Veriut gjithashtu duhet të miratojë një ligj të ri për t’u përafruar me Direktivën për Zbatimin e Ligjit”, thuhet në raport.
Është shqetësues fakti se pesë vjet pas krijimit të tij me ligj, mekanizmi i mbikëqyrjes së jashtme për policinë, përfshirë policinë e burgjeve, ende nuk është plotësisht funksional.
Në lidhje me keqtrajtimin nga policia, Maqedonia e Veriut duhet të sigurojë që të gjitha incidentet të hetohen pa vonesë dhe që masat mbrojtëse kundër keqtrajtimit nga policia të zbatohen sistematikisht.
“Sa i përket burgjeve, Maqedonia e Veriut ka një rekord shumë negativ të rekomandimeve të jashtëzakonshme dhe të përsëritura të Komitetit Evropian për Parandalimin e Torturës (CPT) të Këshillit të Evropës. Komiteti i ka vlerësuar si çnjerëzore kushtet e paraburgimit në pjesë të Idrizovës. Mangësitë kryesore të sistemit të burgjeve mbeten: cilësia e dobët e kujdesit shëndetësor, dhuna ndërmjet të burgosurve, kushtet e mjerueshme materiale, mungesa e aktiviteteve të qëllimshme dhe korrupsioni endemik. Maqedonia e Veriut duhet të trajtojë urgjentisht çështjen e vazhdueshme të kushteve joadekuate të paraburgimit në burgje, stacione policore, kujdes social dhe objekte psikiatrike, në përputhje me rekomandimet në raportin e fundit të KPT-së të vitit 2021 dhe ato të mëparshme. Maqedonia e Veriut duhet të sigurojë kushte adekuate të paraburgimit dhe një trajtim human të të gjithë personave të privuar nga liria. Maqedonia e Veriut duhet të sigurojë trajnim adekuat për të gjithë stafin e burgjeve për parandalimin e trajtimit të paligjshëm të të burgosurve. Maqedonia e Veriut duhet të përmirësojë mekanizmat e ndjekjes disiplinore për rastet e keqtrajtimit”, thuhet në raportin e Skriningut.
Ligji për ekzekutimin e sanksioneve parasheh një sërë kërkesash për emërimin si drejtor i burgjeve, por ligji nuk zbatohet në mënyrë konsistente, përfshirë edhe emërimin e drejtorëve të përkohshëm. Kjo mungesë e standardeve uniforme të profesionalizmit dëmton menaxhimin e sistemit penitenciar, siç është theksuar edhe nga KPT.
Për sa i përket dënimit me kusht, aplikimi i alternativave të paraburgimit është i zbatueshëm vetëm pas dënimit.
“Maqedonia e Veriut ka nevojë për të rritur përdorimin e dënimeve alternative për të ulur presionin mbi sistemin penitenciar dhe për të ulur rrezikun e përsëritjes së veprës penale, përfshirë edhe për të miturit. Risocializimi dhe rehabilitimi i të dënuarve duhet të ketë prioritet. Shërbimet e edukimit dhe risocializimit, si dhe programet e trajtimit, duhet të kryhen në të gjitha institucionet penitenciare dhe institucionet edukative korrektuese”, adresohet në kritikat e KE-së.
Planet e përmendura nga Maqedonia e Veriut për të centralizuar të gjithë personat në paraburgim në një qendër të vetme paraburgimi në Shkup, sipas KE-së, ngrenë pyetje në lidhje me respektimin e të drejtës për jetë private dhe familjare, e cila nuk duhet t’u mohohet personave që nuk janë të dënuar dhe në këtë mënyrë bien nën prezumimi i pafajësisë.
Mungesë e kuadrit në Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale
Kur jemi te mbrojtja e të dhënave personale, Komisioni ka nënvizuar mungesën e kuadrit në Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale. Boshllëku i stafit, sipas vlerësimit të KE-së ka ndikim serioz negativ në zbatimin e ligjit dhe kryerjen e detyrave në mënyrë efikase.
“Niveli i ulët i stafit në Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale ka një ndikim serioz negativ në zbatimin e ligjit. Kjo gjithashtu pengon aftësinë e Agjencisë për të kryer detyrat e saj në mënyrë efektive. Pavarësisht se ka dhënë opinione për 17 akte ligjore në vitin 2021, do të duhej të konsultohej në mënyrë më sistematike për ligjet sektoriale ose legjislacionin zbatues. Për më tepër, është e rëndësishme të theksohet se edhe kur konsultohet, këshillat e dhëna nga Agjencia nuk ndiqen gjithmonë”, thuhet në vlerësimin e KE-së.
Pavarësisht se kuadri ligjor është pjesërisht i përafruar me “Acquisin” e BE-së, Maqedonia e Veriut duhet të përfundojë riformulmin e kornizës së saj ligjore për të siguruar harmonizim të plotë me Rregulloren e Përgjithshme për Mbrojtjen e të Dhënave.
“Maqedonia e Veriut gjithashtu duhet të miratojë një ligj të ri për t’u përafruar me Direktivën për Zbatimin e Ligjit”, thuhet në raport.
Gjithashtu është theksuar se nevojiten përmirësime në fushën e mbrojtjes së të dhënave në sektorin zgjedhor. Nuk ka asnjë vlerësim për harmonizimin e Kodit Zgjedhor me ligjin kombëtar për mbrojtjen e të dhënave.
“Kodi Zgjedhor solli përdorimin e të dhënave biometrike, por procedura nuk përfshinte konsultim paraprak me Agjencinë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale. Pas identifikimit të disa parregullsive të konstatuara gjatë mbikëqyrjes, Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve ka adresuar disa nga shqetësimet”, nënvizon raporti.
Kujtojmë se raporti i njëjtë, vlerësoi se masat kundër korrupsionit vazhdojnë të kenë një ndikim të kufizuar në sektorët veçanërisht vulnerabël (infrastruktura publike, kadastra, prona, doganat, administrata tatimore, arsimi, shëndetësia, prokurimet publike, kontratat PPP, etj.). Këta sektorë kërkojnë vlerësime të synuara të rrezikut dhe veprime të dedikuara. Dobësitë në lidhje me kontrollet e brendshme dhe mekanizmat e inspektimit në administratën publike mbeten për t’u adresuar. Progresi i mëtejshëm vendimtar drejt krijimit të një historie solide të hetimeve proaktive, ndjekjes penale dhe vendimeve përfundimtare të rasteve të korrupsionit, veçanërisht në nivel të lartë, mbetet për t’u siguruar. Sekuestrimi dhe konfiskimi i aseteve kriminale që rezultojnë nga veprat penale të lidhura me korrupsionin është ende i kufizuar.
Maqedonia e Veriut pas 17 vitesh me 19 korrik të vitit 2022 filloi bisedimet qasëse me BE-në me mbajtjen e konferencës së parë ndërqeveritare. Megjithatë, negociatat nuk do të fillojnë derisa të bëhen ndryshimet kushtetuese për përfshirjen e bullgarëve në Kushtetutë nga pala e Maqedonisë së Veriut, të cilat për votim në Kuvend kërkojnë dy të tretat e deputetëve, të cilat shumica nuk i ka, prandaj duhet mbështetje nga opozita maqedonase, e cila nuk pranoi t’i votojë ndryshimin e Kushtetutës.
