Në zgjedhjet e fundit parlamentare në Maqedoninë e Veriut të mbajtura në maj të vitit 2024, u themeluan një numër i madh i organizatave që nuk kishin të bënin me media, dhe përdornin paratë e shtetit.
“Ata do të hapin një portal në internet, do të marrin para nga shteti dhe pastaj nuk do të ketë pjesëmarrje në sistemin politik,” tha Sam Power, një ekspert për financimin e zgjedhjeve, raportoi Radio Evropa e Lirë/Radio Liberty.
Në brifingun e sotëm (27 janar) lidhur me projektin “Para, media dhe zgjedhjet në Maqedoninë e Veriut”, të Fondacionit Metamorfozis dhe Fondacionit Ndërkombëtar për Sisteme Zgjedhore (IFES), ai ndau gjetjet nga monitorimi i zgjedhjeve të fundit parlamentare.
“Ka shumë gjasa që një numër i madh i organizatave të jenë krijuar për të përdorur fondet shtetërore, edhe pse ato nuk kishin histori të lidhura me median dhe ndoshta thjesht po përdornin sistemin në Maqedoni për të marrë para nga shteti dhe pastaj për t’i keqpërdorur ato,” thotë.Power
Ai vuri në dukje se është përgatitur një raport me rekomandime që synojnë shtrëngimin e rregullave për shpërndarjen e financave publike gjatë fushatave zgjedhore dhe theksoi se kanë identifikuar gjuhën e urrejtjes dhe se janë të nevojshme ndryshime në Ligjin Zgjedhor për të parandaluar këtë.
Monitorimi tregoi se partitë politike përdorin subvencione publike të destinuara për reklamat e fushatës për t’i rishpërndarë ato në media me një politikë editoriale pozitive për fushatat e tyre, kryesisht bazuar në vëllimin e mbulimit dhe tonin e raportimit.
“Portale informative në internet (PIP) me politika kritike editoriale ndaj partive apo koalicioneve të caktuara mungonin dukshëm në listat e partive për IIP-të që publikojnë reklama politike”. “Zgjedhja e mediave për reklamat me baner u përcaktua kryesisht nga gjykimi politik, sesa nga logjika e marketingut politik për të rritur shikueshmërinë online të pjesëmarrësve në zgjedhje dhe për të arritur një numër më të madh votuesish të mundshëm”, tregon monitorimi.
Gjithashtu u theksua se është e qartë se në mesin e IIP-ve që kishin hapësirë reklamuese të porositur vetëm nga njëra nga dy partitë, më të shumtët janë ato IIP-të në të cilat VMRO-DPMNE porosiste banderola reklamuese.
E njëjta situatë ka qenë edhe në krahasimin e dy koalicioneve udhëheqëse në bllokun politik shqiptar – BDI-së dhe VLEN/VREDI-t, ku gjatë monitorimit, thonë ata, kanë vërejtur se të njëjtat praktika të blerjes së hapësirës reklamuese në IIP kryesisht ose ekskluzivisht nga njëra apo tjetra ishin të dukshme.
Sipas gjetjeve të monitorimit të mediave online, 150 prej portaleve online, ose rreth 60 për qind, kishin reklama politike të paguara. Për reklamat online gjatë zgjedhjeve parlamentare, shifrat tregojnë se janë shpenzuar 811 mijë euro para publike.
Me ndryshimin e Ligjit për financimin e partive politike në vitin 2018, partitë parashikuan të marrin 4.5 milionë euro nga buxheti i shtetit në vend të 1.8 milionë eurove të mëparshme.
Deri në vitin 2016, partitë paguanin reklamat e tyre zgjedhore në media. Në vitin 2018, në një takim lidershipi ku morën pjesë Zoran Zaev, Ali Ahmeti, Hristijan Mickoski dhe Bilal Kasami, u pajtuan për ndryshime në Kodin Zgjedhor që do t’i mundësonte shtetit të paguajë për reklamat partiake gjatë zgjedhjeve. Për këto ndryshime në Kodin Zgjedhor votuan 101 deputetë.
Sipas hulumtimit të fundit të Institutit Ndërkombëtar Republikan IRI, në dhjetë vitet nga 2011 deri në vitin 2021, nga buxheti i shtetit partive politike në Maqedoninë e Veriut janë paguar gjithsej 26.5 milionë euro.
