Katër vende nga Ballkani Perëndimor janë ndër 20 vendet e para në botë me rënien më të madhe të popullsisë, duke e bërë këtë rajon zonën më të rëndësishme të depopullimit në Evropë, për shkak të shkallës së ulët të lindshmërisë dhe emigrimit më të madh se imigrimi.
Sipas studimit të Armas (2023), që analizoi trendet aktuale dhe vlerësoi se midis viteve 2020 dhe 2050 popullsia në Serbi do të bjerë për 19%, në Bosnje dhe Hercegovinë për 18.2%, në Shqipëri për 16% dhe në Maqedoninë e Veriut për 11%, përcjell INA.
Nga 20 vendet, vetëm Japonia (16.3%) dhe Kuba (10.3%) nuk janë nga Evropa Jugore, Juglindore apo Lindore. Rajoni i Evropës Qendrore-Lindore dhe Juglindore kryeson jo vetëm për shkak të rënies së lindshmërisë, por edhe për shkak të nivelit të lartë të migrimit, që është karakteristikë tradicionale për këto vende.
Serbia e para për depopullim
Serbia është një nga vendet e para në rajon që ka përjetuar rënie dhe plakje të popullsisë. Sipas Bankës Botërore, popullsia në Ballkanin Perëndimor është në rënie të vazhdueshme nga viti 1990 deri në 2021. Shqipëria dhe Bosnja dhe Hercegovina janë goditur më rëndë, me humbje të popullsisë prej 25% dhe 30% përkatësisht. Rënia ekstreme në Shqipëri është veçanërisht shqetësuese pasi vendi nuk është prekur nga konflikte ushtarake, por vala e emigrimit filloi pas hapjes së kufijve në vitet ’90, pas rënies së socializmit. Rënia e lindshmërisë ka ndjekur gjithashtu trendet e Evropës Perëndimore.
Shkalla e ulët e fertilitetit
Të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor kanë norma fertiliteti shumë më të ulëta se kufiri i zëvendësimit prej 2.1 fëmijë për grua. Norma mesatare në rajon është rreth 1.5, e ngjashme me mesataren e BE-së. Në vitin 2023, normat ishin:
Bosnje: 1.37
Maqedonia e Veriut: 1.47
Shqipëri: 1.55
Serbi: 1.42
Mali i Zi: 1.74
Në 2021, Bosnja kishte normën më të ulët në botë: 1.26.
Rritja e mortalitetit
Kuptimi i mortalitetit është i rëndësishëm për hartuesit e politikave, për reforma të qëndrueshme në pensione, buxhet dhe mbrojtje sociale. Sipas OKB-së, jetëgjatësia është rritur ndjeshëm që nga vitet ’90:
Shqipëri: 79.6 vjet
Bosnje: 77.9
Maqedonia e Veriut: 77.4
Mali i Zi: 77.1
Serbi: 76.8
Krahasuar me vitin 1990, ka rritje nga 3.2 deri në 6.5 vjet, në varësi të vendit.
Emigrimi i madh si faktor kyç
Ballkani Perëndimor përballet me emigrim të lartë, ndryshe nga BE-ja ku migrimi ndihmon në balancimin e rënies së lindshmërisë. Në Ballkan, migrimi neto është negativ. Problemi shtohet nga mungesa e të dhënave të sakta, pasi nuk ka regjistra të mirëmbajtur të popullsisë dhe shumë persona nuk regjistrohen si emigrantë. Popullsitë minoritare shpesh janë të nënvlerësuara për shkak të bojkotit të regjistrimeve.
Shqipëria dhe Bosnja – vendet me më shumë emigrantë
Sipas të dhënave të UNDESA, përqindja e popullsisë që ka emigruar është:
Bosnje dhe Hercegovina: 49%
Shqipëri: 44%
Maqedonia e Veriut: 34%
Mali i Zi: 21%
Serbi: 15%
Kjo tregon se rinia dhe fuqia punëtore po largohen. Faktorët përfshijnë: paqëndrueshmëria politike, korrupsioni, mungesa e punësimit dhe dëshira për kushte më të mira jetese.
Analiza dhe politika
Kjo është një analizë e kryer nga CRPM për dinamikën demografike në Ballkanin Perëndimor, me fokus te Shqipëria, Bosnja dhe Maqedonia e Veriut. Janë mbledhur të dhëna primare dhe do të përdoret modelimi ekonomik për të vlerësuar ndikimin në sistemet financiare, shëndetësore dhe sociale. Qëllimi është të jepen rekomandime praktike për politikat publike.
