Një delegacion iranian me lidhje të drejtpërdrejta me programin e armëve bërthamore të Teheranit udhëtoi për në Moskë në gusht 2024, duke vizituar objektet kërkimore ruse dhe duke kërkuar tritium, sipas “Financial Times”.Tritium është një material radioaktiv që ekspertët e përhapjes bërthamore e përshkruajnë si material që praktikisht nuk ka përdorime civile dhe që përdoret kryesisht për të amplifikuar fuqinë shkatërruese të kokave bërthamore.
Financial Times zbuloi se ekipi prej pesë personash përfshinte shkencëtarë të lidhur me SPND-në, organizatën më sekrete të kërkimit ushtarak të Iranit, të cilën zyrtarët amerikanë e kanë identifikuar si “organizatën pasardhëse të drejtpërdrejtë të programit të armëve bërthamore të Iranit para vitit 2004”.
Delegacioni kërkoi njëkohësisht tritium dhe izotope të tjera radioaktive nga furnizuesit rusë, materiale që ekspertët e përhapjes bërthamore i konsiderojnë shumë të dyshimta kur kërkohen nga subjekte të lidhura me mbrojtjen.
Në orën 9:40 të mëngjesit më 4 gusht 2024, fluturimi W598 i Mahan Air nga Teherani zbarkoi në Aeroportin Ndërkombëtar Sheremetyevo të Moskës duke transportuar Ali Kalvand, një fizikant bërthamor 43-vjeçar iranian, së bashku me katër bashkëpunëtorë që u identifikuan si punonjës të DamavandTec, kompanisë së tij të konsulencës me seli në Teheran.
Ekipi iranian, sipas Financial Times, kishte udhëtuar për në Rusi me pasaporta diplomatike, disa prej të cilave mbanin numra sekuencialë dhe të lëshuar në data identike vetëm disa javë para nisjes së tyre.
Delegacioni përfshinte një studiues bërthamor iranian, të cilit zyrtarët perëndimorë i thanë Financial Times se punon për SPND-në, ish-drejtorin ekzekutiv të një kompanie të sanksionuar për operimin si një fasadë prokurimi për aktivitetet e SPND-së, dhe një oficer të kundërzbulimit ushtarak iranian.
Hetimi i Financial Times zbuloi se ky ekip iranian vizitoi institute shkencore ruse që prodhonin teknologji me përdorim të dyfishtë, komponentë me zbatime civile, por që ekspertët thonë se kanë zbatime të mundshme në kërkimin e armëve bërthamore.
Financial Times shqyrtoi gjithashtu një letër që DamavandTec i dërgoi një furnizuesi rus në maj 2024, në të cilën Kalvand shprehu interes për të marrë disa izotope, përfshirë tritiumin.
Udhëtimi në Moskë ndodhi gjatë një periudhe kur qeveritë perëndimore po identifikonin aktivitete të dyshimta shkencore iraniane, duke përfshirë përpjekjet për të siguruar teknologji bërthamore nga burime ndërkombëtare. Shërbimet perëndimore të inteligjencës besojnë se Irani më parë kishte drejtuar një program sekret të armëve bërthamore, të cilin Udhëheqësi Suprem Ajatollah Ali Khamenei e përfundoi në vitin 2003.
“Ne e konsiderojmë këtë një lloj programi për armë bërthamore – për të shkurtuar afatin kohor”, tha për Financial Times David Albright, një ekspert për programin bërthamor të Iranit i cili drejton Institutin jofitimprurës për Shkencë dhe Siguri Ndërkombëtare.
Irani ka hedhur poshtë vazhdimisht akuzat për ndjekje të armëve bërthamore, duke iu referuar një fetvaje fetare nga Khamenei që ndalon përdorimin e tyre. Qeveria iraniane nuk iu përgjigj pyetjeve të Financial Times në lidhje me udhëtimet në Rusi. Qëndrimi zyrtar i Rusisë ka qenë gjithmonë kundër një bombe bërthamore iraniane.
Ekspertë të shumtë të mospërhapjes së armëve bërthamore të kontaktuar nga Financial Times i përshkruajnë si të dyshimta të dhënat e delegatëve, llojet e kompanive ruse me të cilat u takuan dhe “dredhitë” e përdorura gjatë udhëtimit të tyre.
“Është shqetësuese që këta lloj njerëzish mund të zhvillojnë këtë lloj takimi në Rusi, duke pasur parasysh gjendjen në të cilën ndodhen Rusia dhe Irani”, tha për Financial Times Pranay Vaddi, i cili shërbeu deri në janar 2025 si drejtor i lartë në Këshillin e Sigurisë Kombëtare të SHBA-së. “Pavarësisht nëse rusët po ndajnë komponentë ose teknologji… [SPND] është një organizatë që do ta zbatonte këtë posaçërisht në punën me armët bërthamore.”
SPND përfaqëson një nga elementët më të diskutueshëm të aktiviteteve bërthamore të Iranit. Një njësi kërkimore tepër sekrete nën kontrollin e ministrisë së mbrojtjes së Iranit, autoritetet amerikane e kanë përshkruar SPND-në si “kryesisht përgjegjëse për kërkimin në fushën e zhvillimit të armëve bërthamore”.
Organizata u krijua në vitin 2011 nga Mohsen Fakhrizadeh, i njohur gjerësisht si arkitekti i programit të armëve bërthamore të Iranit para vitit 2003, i njohur si Plani Amad.
