10 prill 2021, Shkup – Plani për financimin e rimëkëmbjes dhe përshpejtimit të rritjes ekonomike duhet të japë një përgjigje për situatën e re të shkaktuar nga kriza e mesme. Qëllimi është rritja e investimeve totale në ekonomi, rimëkëmbja dhe përshpejtimi i rritjes, duke qëndruar në planin e konsolidimit fiskal përmes formave të reja të financimit që do të aktivizojnë kapitalin privat. Ne gjithashtu kemi mbështetje nga institucionet financiare ndërkombëtare që inkurajojnë burime dhe instrumente të rinj financiarë në mënyrë që të ruajnë stabilitetin e borxhit publik.
Kjo është thënë në një intervistë për MIA nga Ministri i Financave Fatmir Besimi, i cili tha se pika kryesore e planit është krijimi i një efekti shumëzues duke krijuar dhe përdorur mekanizma, instrumente, fonde dhe burime të reja të financimit, dmth përveç investimet e planifikuara publike në vlerë prej katër miliardë eurosh për periudhën 2021-2025, për të mobilizuar disa herë më shumë fonde dhe investime nga sektori privat.
- Me këtë, vlerëson ai, investimet totale në ekonomi do të rriten disa herë dhe do të kontribuojnë në përshpejtimin e mëtejshëm të rritjes së produktit të brendshëm bruto dhe krijimin e vendeve të reja të punës. Plani do të mbështesë veçanërisht projektet mjedisore dhe klimatike, inovacionet dhe iniciativat më të drejta të shoqërisë.
Në intervistë, ai gjithashtu flet për realizimin e investimeve kapitale pas përfundimit të tremujorit të parë dhe ndikimin e mekanizmit të ri CAPEF, sipas të cilit ata që bëjnë realizim më të madh shpërblehen, dhe parashikohet një ndëshkim për ata që nuk do të realizojnë investimet.
- Këtë vit, për herë të parë në Ligjin për Ekzekutimin e Buxhetit, ne kemi një mekanizëm që mat zbatimin e projekteve kapitale dhe parashikon veprime korrigjuese. Mekanizmi CAPEF monitoron investimet kapitale për përdorues të buxhetit dhe ndëshkon ata që kanë pengesa duke i privuar nga fondet që nuk kanë përdorur. Sipas këtij mekanizmi, pragjet prej 15 përqind janë vendosur për të parin, 40 përqind për të dytin dhe 65 përqind për tremujorin e tretë për realizimin e shpenzimeve të planifikuara kapitale për përdorues të buxhetit. Ata përdorues të buxhetit që janë nën këto pragje, fondet janë të rezervuara për ta dhe ata nuk do të jenë në gjendje t’i përdorin ato, tha Ministri i Financave.
Sipas Besimit, i parë nga aspekti i realizimit të shpenzimeve kapitale në tremujorin e parë të vitit 2021, ky mekanizëm jep rezultate. Realizimi i shpenzimeve kapitale në tremujorin e parë, siç deklaroi ai, është 16.6 përqind ose 1.6 pikë përqindje më shumë se pragu i dhënë nga CAPEF.
Në intervistë ai flet për rezultatet ekonomike dhe shprehet se sipas trendeve ekonomike në tremujorin e parë, ne jemi në skenarin bazë, dmth pritjet janë që 2021 të jetë një vit i rimëkëmbjes dhe të kthehet në rrugën e rritjes ekonomike.
Ministri i Financave njofton se gjatë javës së ardhshme, si pjesë e reformës tatimore, do të prezantohet Kalendari i rregullimit të taksave, i cili është një mjet i ri për transparencën dhe parashikueshmërinë, përmes së cilës publiku do të ketë një pasqyrë se çfarë ndryshimesh ligjore apo ligjet e reja do të miratohen gjatë vitit në fushën e rregullimit të taksave.
“Ne po fillojmë një proces të krijimit të parashikueshmërisë më të madhe, në mënyrë që të gjitha ndryshimet në rregulloret tatimore të zbatohen nga 1 Janari ose 1 Qershor, në mënyrë që të kemi të paktën gjashtë muaj nga miratimi i ligjit nga Qeveria deri në zbatimin e tij,” tha ministri Besimi.
Takimet pranverore kanë mbaruar, cili është Plani i Financimit të Rimëkëmbjes dhe Financimit të Rritjes Ekonomike që keni paraqitur dhe kur mund të pritet të zbatohet?
Plani për të financuar rimëkëmbjen dhe përshpejtimin e rritjes ekonomike duhet t’i përgjigjet situatës së re të shkaktuar nga kriza covid. Gjegjësisht, si rezultat i krizës në pothuajse të gjitha ekonomitë në botë, deficitet buxhetore u thelluan dhe borxhi u rrit. Tani, kur ata duhet të përqendrohen në rimëkëmbjen dhe përshpejtimin e rritjes ekonomike, hapësira fiskale në të gjitha është e kufizuar dhe duhet të gjenden mënyra të reja të financimit, dmth. Të shumëfishojnë kapitalin dhe ta vendosin atë në funksion të investimeve dhe stimulimit të aktivitetit ekonomik .
Plani ynë për financimin e rimëkëmbjes dhe përshpejtimit të rritjes ekonomike është në atë drejtim. Ne synojmë të rrisim investimet totale në ekonomi, të rimëkëmbemi dhe të përshpejtojmë rritjen, duke qëndruar në planin e konsolidimit fiskal përmes formave të reja të financimit që do të aktivizojnë kapitalin privat.
Pika kryesore e planit është krijimi i një efekti shumëzues duke krijuar dhe përdorur mekanizmat, instrumentet, fondet dhe burimet e reja të financimit, dmth përveç investimeve publike të planifikuara në vlerë prej katër miliardë eurosh për periudhën 2021-2025, për të mobilizoni disa herë më shumë fonde dhe investimet e sektorit privat. Kjo do të rrisë investimet totale në ekonomi disa herë dhe do të kontribuojë në përshpejtimin e mëtejshëm të rritjes së prodhimit të brendshëm bruto dhe krijimin e vendeve të reja të punës. Plani do të mbështesë veçanërisht projektet mjedisore dhe klimatike, inovacionet dhe iniciativat më të drejta të shoqërisë.
Plannedshtë planifikuar të krijohen fonde zhvillimi, fonde mbështetëse të inovacionit, fond garancie, fonde kapitali, fond kapitali dhe instrumente të ngjashëm për të mbështetur kompanitë e eksportit, ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, si dhe ndërmarrjet shoqërore. Planifikohen partneritete publike-private, koncesione dhe instrumente të tjerë për financimin e projekteve kapitale publike, si dhe sektori privat. Këto do të jenë projekte të renditura brenda Komitetit Kombëtar të Investimeve (NIC), si dhe projekte të reja që mund të shfaqen si iniciativa të sektorit publik ose privat.
Ne diskutuam planin me përfaqësuesit e Bankës Botërore dhe FMN në Takimet Pranverë dhe gjetëm mbështetjen e tyre, në fakt institucionet financiare ndërkombëtare inkurajojnë burime dhe instrumente të rinj financiarë në mënyrë që të ruajnë stabilitetin e borxhit publik. Pas shtjellimit të hollësishëm të instrumenteve dhe prezantimit dhe diskutimit publik, plani mund të zbatohet.
Ne përfunduam tremujorin e parë të këtij viti, në të cilin u njoftua një ndryshim në lidhje me investimet kapitale dhe realizimin e tyre nga përdoruesit e buxhetit. A i keni të dhënat për tre muajt e parë se cilat prej institucioneve i kanë realizuar ato të planifikuara, dhe cilat nuk janë sipas metodologjisë së miratuar, cilat do të privohen nga fondet, dhe cilat do të shpërblehen?
- Këtë vit, për herë të parë në Ligjin për Ekzekutimin e Buxhetit, ne kemi një mekanizëm që mat zbatimin e projekteve kapitale dhe parashikon veprime korrigjuese. Mekanizmi CAPEF monitoron investimet kapitale për përdorues të buxhetit dhe ndëshkon ata që kanë pengesa duke i privuar nga fondet që nuk kanë përdorur. Sipas këtij mekanizmi, pragjet prej 15 përqind janë vendosur për të parin, 40 përqind për të dytin dhe 65 përqind për tremujorin e tretë për realizimin e shpenzimeve të planifikuara kapitale për përdorues të buxhetit. Ata përdorues të buxhetit që janë nën këto pragje, fondet janë të rezervuara për ta dhe ata nuk do të jenë në gjendje t’i përdorin ato.
Nga aspekti i realizimit të shpenzimeve kapitale në tremujorin e parë të vitit 2021, ky mekanizëm jep rezultate. Realizimi i shpenzimeve kapitale në tremujorin e parë është 16.6 përqind ose 1.6 pikë përqindje më shumë se pragu i dhënë nga CAPEF. Shpenzimet kapitale u rritën me 97.9 përqind ose rreth 2 miliardë denarë më të larta krahasuar me vitin 2020 dhe me 146.4 përqind ose rreth 2.4 miliardë denarë më të larta në 2019. Nëse shohim realizimin e shpenzimeve kapitale vetëm në buxhetin bazë, përkatësisht ministritë dhe institucionet, kjo përqindje është edhe më e lartë dhe është 24 përqind e parashikuar.
Realizimi i shpenzimeve kapitale për përdorues të buxhetit mund të kontrollohet në faqen e internetit të Ministrisë së Financave, përmes mjetit të transparencës, ku këto të dhëna publikohen në baza mujore. Në tremujorin e parë, për shembull, kemi një përdorues të buxhetit i cili realizoi deri në 88 përqind të shpenzimeve kapitale të planifikuara, si dhe më shumë përdorues të buxhetit me mbi 40 përqind dhe 30 përqind realizim. Ka edhe përdorues të buxhetit që nuk kanë realizuar asnjë nga shpenzimet kapitale të planifikuara. Fondet që nuk janë realizuar janë rezervuar tashmë për ta dhe nëse vazhdojnë me realizim të dobët do të merren dhe drejtohen në pozicione më produktive të buxhetit, por nëse ato i realizojnë me dinamikë të përshpejtuar në tremujorin e ardhshëm, fondet e rezervuara lëshuar në të njëjtat institucione për realizimin e tyre.
Cila është situata në ekonominë maqedonase, a ka mundësi për t’i bërë ballë ndikimit të krizës?
- Që nga fillimi i vitit, rezultate pozitive ekonomike janë vërejtur si globalisht, ashtu edhe në vendin tonë. Fondi Monetar Ndërkombëtar ka përmirësuar parashikimin e tij të rritjes globale me 0,5 pikë përqindje nga janari dhe pret që ai të arrijë 6% në 2021. Të dy ministrat e financave dhe ekonomisë dhe guvernatorët e bankave qendrore në G20 kanë vërejtur përmirësime në ekonominë globale.
Ne kemi lëvizje pozitive në vendin tonë në tremujorin e parë të vitit. Kjo mund të shihet më së miri përmes anës së të ardhurave të buxhetit në tremujorin e parë, ku kemi rritje të të ardhurave prej 4.4 përqind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, pra të hyra më të larta para fillimit të krizës së parave të gatshme.
Në dy muajt e parë, eksporti i mallrave regjistroi një rritje nominale prej 9.8 përqind në bazë vjetore, duke vazhduar kështu trendet pozitive në këtë segment me dinamikë të intensifikuar. Importet e mallrave regjistruan një rritje nominale prej 4.4 përqind, e cila ndihmoi në uljen e deficitit tregtar me 11 përqind. Kreditimi gjithashtu u rrit me 4.4 përqind të rritjes së gjithsej kredive në shkurt, me rritjen e kredive të familjeve me 7.1 përqind dhe rritjen e kredive për ndërmarrjet me 1.4 përqind. Potenciali total i depozitave në shkurt arriti një rritje vjetore prej 7.1 përqind.
Në përputhje me zhvillimet dhe pritjet e fundit makroekonomike dhe fiskale në lidhje me mjedisin ekonomik ndërkombëtar, ekonomia e brendshme parashikohet të kthehet në rrugën e rritjes ekonomike dhe të kapërcejë goditjet e shkaktuara nga pandemia. Kështu, parashikohet që rimëkëmbja e kërkesës së jashtme, e cila ndikon fuqishëm në eksportet tona, si dhe rritja e konsumit të brendshëm, mbështetur nga masat ekonomike antikrizë, do të jenë nxitësit e rritjes ekonomike.
Pasiguria dhe sfidat sigurisht që ekzistojnë dhe ato lidhen me valën e re të krizës shëndetësore, dmth ndikimin që do të ketë në partnerët tanë tregtarë dhe aktivitetin ekonomik në sektorë të caktuar.
Lidhur me krizën, vaksinat në vend kanë mbërritur, imunizimi masiv ka filluar, në cilin skenar mbetemi dhe a çon ajo që u realizua në tremujorin e parë në faktin se ne do të arrijmë rritjen e imagjinuar të PBB-së këtë vit?
- Sipas skenarit themelor ose më realist, këtë vit ne presim rritje ekonomike prej 4.1 përqind. Pritjet e institucioneve financiare ndërkombëtare dhe Bankës Kombëtare janë afër parashikimeve të qeverisë, me rritje të parashikuar prej 3.8 përqind për vitin nga Fondi Monetar Ndërkombëtar dhe 3.9 përqind nga Banka Kombëtare.
Ky parashikim bazohet në supozimet se një proces më intensiv i imunizimit të popullsisë do të fillojë në tremujorin e dytë të vitit. Sipas skenarit bazë, besimi i investitorëve dhe konsumatorit pritet të fillojë të rritet në mes të vitit, gjë që do të rezultojë në rimëkëmbjen e investimeve dhe konsumin privat.
Sipas rishikimit të fundit të Fondit Monetar Ndërkombëtar nga prilli 2021, rritja ekonomike në zonën e euros parashikohet në 4.4 përqind për 2021, e cila është një rishikim në rritje nga parashikimet nga janari. Me rimëkëmbjen e partnerëve tanë tregtarë, kërkesa e jashtme do të rritet.
Sigurisht, ekzistojnë rreziqe që lidhen me krizën shëndetësore, pra zgjatjen e pandemisë së koronavirusit. Kjo do të rezultojë në masa kufizuese, pasoja në zinxhirët globalë të furnizimit dhe kërkesës së jashtme, pritje të përkeqësuara të bizneseve dhe familjeve, si dhe ulje të flukseve hyrëse të investimeve dhe remitancave.
Në kushtet e materializimit të rreziqeve që lidhen me mjedisin ndërkombëtar, pra përgjysmimi i rritjes së kërkesës së jashtme, rimëkëmbja e ekonomisë së brendshme mund të ngadalësohet, por përsëri ne do ta mbyllnim vitin me një normë pozitive të rritjes ekonomike.
Sipas trendeve ekonomike në tremujorin e parë, ne jemi në skenarin bazë, dmth pritjet janë që 2021 të jetë një vit i rimëkëmbjes dhe kthimit në rrugën e rritjes ekonomike.
Cili është realizimi i të ardhurave në buxhet, fondet që supozohej të siguroheshin përmes Eurobondit janë tashmë këtu, a ka ndonjë gjë që surprizon në këtë moment dhe që duhet të ndryshohet?
Të ardhurat e buxhetit janë gjithashtu më të mira se në periudhën para krizës. Në tremujorin e parë të vitit 2021, të ardhurat totale tejkaluan me 4.4 përqind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, kur kriza e parave ende nuk kishte filluar.
Të hyrat dhe kontributet tatimore janë më të larta për pesë përqind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, me taksa të mbledhura në vlerë prej 27.8 miliardë denarë dhe janë 6.2 përqind më të larta krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Rritja e të ardhurave tatimore është pothuajse pas të gjitha llojeve të taksave. TVSH-ja në tremujorin e parë ka një mbledhje prej 13.1 miliardë denarë dhe është më e lartë për 11.4 përqind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Tatimi mbi fitimin ka një inkasim prej 3.1 miliardë denarë dhe është në një nivel më të lartë për pesë përqind krahasuar me vitin e kaluar. Detyrimet e importit janë mbledhur në vlerë prej 1.9 miliardë denarë dhe janë më të larta për 10.4 përqind krahasuar me të njëjtin tremujor të vitit të kaluar. Taksa e të ardhurave personale është pothuajse në të njëjtin nivel me vitin e kaluar, me një rritje prej 0.8 përqind dhe një inkasim prej 4.4 miliardë denarë. Kontributet janë mbledhur në vlerë prej 16.3 miliardë denarë dhe janë në një nivel më të lartë krahasuar me të njëjtin tremujor të vitit të kaluar me 3.3 përqind.
Shpenzimet bëhen rregullisht dhe brenda parashikuara, me faktin se duhet të theksohet se ekziston një pagesë e parakohshme për disa arsye, siç është pagesa e parakohshme e pensioneve për të moshuarit për të mbrojtur shëndetin e tyre.
Brenda shpenzimeve kapitale, në tremujorin e parë, u realizuan pothuajse katër miliardë denarë ose 16.6 përqind në krahasim me planin. Shpenzimet kapitale u rritën me 97.9 përqind krahasuar me vitin 2020, ose rreth dy miliardë denarë më të larta, ose 2.4 miliardë denarë më të larta se në vitin 2019.
Deficiti buxhetor është brenda parashikimeve, ndërsa krahasuar me vitin e kaluar për të njëjtën periudhë është më i ulët për -7.4 përqind. Përndryshe, deficiti është në nivelin e 1 përqind të PBB-së, me deficitin primar (me përjashtim të pagesave të interesit) që është 0.7 përqind e PBB-së. Kur kaluam buxhetin për vitin 2021, përmendëm që në mes të vitit do të bëhet një ribalancë, siç bëhet çdo vit, dhe pastaj do të ketë një rregullim të bilancit sipas nevojave dhe kushteve aktuale. Tani për tani, mund të thuhet me siguri se mbushja e buxhetit shkon në përputhje me parashikimet dhe pritjet tona, ndërsa detyrimet realizohen normalisht dhe në kohë.
A keni njoftuar masa për të lehtësuar efektet e kufizimeve mbi furnizuesit e ushqimit, kur mund të priten ato dhe masat e paketës së pestë, duke pasur parasysh që disa prej tyre tashmë i kalojnë afatet?
Të dy grupet e masave mund të priten së shpejti, është çështje ditësh dhe gjithmonë bëhen përpjekje për të arritur ekonominë dhe qytetarët sa më shpejt të jetë e mundur, megjithëse nuk mund të arrihet gjithmonë duke pasur parasysh procedurat për ndryshimet ligjore.
Lidhur me masat për furnizuesit e ushqimit, palestrat dhe qendrat sportive dhe dyqanet e basteve, masat, përkatësisht modeli i dëmshpërblimit do të shpallet gjatë javës së ardhshme. Siç është njoftuar nga Kryeministri, kjo do të jetë një përqindje e të ardhurave të gjeneruara në tremujorin e parë.
Së shpejti, këto aktivitete, si dhe biznesmenë të tjerë të prekur nga kriza, si dhe qytetarët, do të jenë në gjendje të presin masat nga Paketa e Pestë që janë në procedurën parlamentare. Disa nga afatet janë shkelur, por rregullimet do të bëhen përmes ndryshimeve në mënyrë që ato të përdoren. Për shembull, në masën e mbështetjes financiare për pagimin e pagave, punëdhënësve do t’u jepet mundësia të aplikojnë për të dy pagat në të njëjtën kohë – pagat e shkurtit dhe marsit. Afati i fundit për masën e mbështetjes financiare për kategoritë e prekshme të qytetarëve gjithashtu do të shtyhet deri në fund të këtij muaji.
Qëllimi është që masat të arrijnë te qytetarët dhe ekonomia dhe të japin efektin ekonomik dhe social për shkak të të cilit ato janë miratuar. Masat japin rezultate, siç kemi parë nga realizimi i mëparshëm i katër paketave. Stimuli qeveritar kontribuoi në amortizimin e dyfishtë të rënies ekonomike vitin e kaluar, më saktësisht, sipas llogaritjeve të Ministrisë së Financave, ai është amortizuar me 4.2 pikë përqindje, dmth pa masat rënia do të kishte arritur në 8.7 përqind.
Që nga shfaqja e koronavirusit, Qeveria e Republikës së Maqedonisë Veriore është përkushtuar plotësisht në trajtimin e pasojave negative në ekonomi. Brenda katër paketave që janë subjekt i analizës, janë miratuar rreth 70 masa të ndryshme, të cilat mbulojnë dhe mbështesin kompanitë dhe qytetarët e prekur nga pandemia. Shuma e masave të zbatuara, dmth. Masat që u vunë në dispozicion të qytetarëve dhe ekonomisë është 860 milion euro ose 82 përqind e planit total për shumën e masave. Sipas paketave – paketa e parë e masave antikrizë zbatohet me 90.1 përqind, paketa e dytë e masave është zbatuar 100 përqind, paketa e tretë 75.4 përqind dhe paketa e katërt 72.7 përqind. Duhet të theksohet se disa nga masat nga paketa e tretë dhe e katërt janë duke u zbatuar gjatë këtij viti, në mënyrë që zbatimi total i masave në lidhje me planin të rritet dhe madje të arrijë deri në 99 përqind të zbatimit.
Ju keni filluar një diskutim me dhomat e tregtisë për reformën në sistemin e taksave. Kur mund të pritet reforma tatimore, dhe a është drejtimi për të cilin po flisni kthimin e taksimit progresiv ose mbajtjen e një takse të sheshtë?
- Këtë javë kam pasur takime me përfaqësues të të gjitha dhomave të tregtisë – Oda Ekonomike, Shoqata e Dhomave të Tregtisë, Oda e Maqedonisë Veriperëndimore, Këshilli i Investimeve të Huaja, Shoqata e Ndërmarrjeve të Avancuara Teknologjikisht, MATTO, MASIT, Dhomat e Tregtisë Gjermane.
Qëllimi ishte t’i informonim për gjendjen aktuale dhe strukturën e sistemit të taksave, ku jemi, dhe çfarë duam të arrijmë. Ne duam një sistem taksash që është efikas, i drejtë, transparent, modern, i thjeshtë dhe i kuptueshëm. Modeli dhe reformat do të dalin nga diskutimi me palët e interesit. Pas takimit me komunitetin e biznesit, ne do të kemi një takim me publikun akademik dhe ekspert, sektorin joqeveritar, etj. Do të kemi më shumë diskutime, nuk do të kufizohemi në këto. Shtë e rëndësishme që të gjitha ndryshimet të sillen përmes një procesi gjithëpërfshirës që do të sjellë përfitimin më të madh për qytetarët, kompanitë dhe ekonominë në përgjithësi. Reforma duhet të fillojë këtë vit.
Këtu do të doja të theksoja se për të rritur transparencën në lidhje me rregullimin e taksave, ne kemi krijuar një mjet të ri për transparencën dhe parashikueshmërinë Kalendari i Rregullimit të Taksave, i cili do t’i paraqitet publikut javën e ardhshme. Përmes këtij mjeti, i gjithë publiku do të ketë një pasqyrë se çfarë ndryshimesh ligjore apo ligje të reja do të miratohen gjatë vitit në fushën e rregullimit të taksave. Gjithashtu, kjo i përgjigjet kërkesës së Odës Ekonomike të Maqedonisë Veriore për “Kalendarin e Taksave”, dmth. Për të dhënë një periudhë gjashtë mujore nga miratimi i ligjit në fushën e rregullimit të taksave, deri në zbatimin e tij.
Gjegjësisht, ne jemi duke filluar procesin e krijimit të parashikueshmërisë më të madhe, në mënyrë që të gjitha ndryshimet në rregulloret tatimore të zbatohen nga 1 Janari ose përjashtimisht nga 1 Qershori, në mënyrë që të kemi të paktën gjashtë muaj nga miratimi i ligjit nga Qeveria deri në zbatimi.
