Në vitin 2025, liria e medias dhe siguria e gazetarëve në Ballkanin Perëndimor mbetën nën presion serioz dhe të vazhdueshëm. Me rastin e Ditës Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut, Rrjeti SafeJournalists kujton se liria e shprehjes dhe e drejta e publikut për t’u informuar janë të drejta themelore të njeriut, pa të cilat nuk mund të ekzistojë një shoqëri demokratike. Edhe pse tregjet e medias në shumicën e vendeve janë formalisht pluraliste, hapësira reale për gazetari të pavarur po zvogëlohet për shkak të lidhjeve të ngushta midis politikës, biznesit dhe medias, pasigurisë ekonomike të redaksive dhe përpjekjeve gjithnjë e më të theksuara për të ndikuar në autonominë editoriale. Një mjedis i tillë dobëson rolin e medias si një kontroll demokratik dhe rrit rrezikun e vetëcensurës.
“Në të njëjtën kohë, një vazhdimësi shqetësuese e sulmeve, kërcënimeve dhe presioneve ndaj gazetarëve është vërejtur në të gjithë rajonin – nga incidentet fizike në terren, deri te ngacmimet serioze në internet, veçanërisht duke synuar gazetaret femra, ndërsa përgjigjet institucionale janë shpesh të ngadalta, të pamjaftueshme ose pa një rezultat të qartë gjyqësor. Shqetësime të tjera përfshijnë pasigurinë ligjore, mbrojtjen e pamjaftueshme nga paditë SLAPP dhe kornizat rregullatore të vjetruara ose problematike, si dhe krizat në qeverisjen dhe financimin e transmetuesve të shërbimit publik në vende të caktuara. Rrjeti SafeJournalists paralajmëron se pa vullnet të qëndrueshëm politik, mbrojtje efektive institucionale dhe mbështetje strukturore për media të qëndrueshme dhe të pavarura, këto trende do të vazhdojnë të minojnë themelet e lirisë së shprehjes dhe standardeve demokratike në rajon”, thonë nga ky rrjet.
Në vitin 2025, gjendja e lirive të medias dhe siguria e gazetarëve në Maqedoninë e Veriut paraqet një pamje të përzier: progres formal dhe ndryshime pozitive legjislative nga njëra anë, dhe sfida të rëndësishme strukturore dhe një ngecje në praktikë nga ana tjetër. Ndërsa vendi vazhdon të renditet relativisht mirë në shkallën e lirisë së medias, rënia e tij në vendin e 42-të në Indeksin e Reporterëve pa Kufij – gjashtë vende më poshtë se në vitin 2024 – pasqyron realitetin e një mjedisi mediatik gjithnjë e më kompleks dhe të brishtë. Në kontekstin ligjor, vendi ka miratuar disa reforma të rëndësishme vitet e fundit duke forcuar dispozitat në Ligjin për Përgjegjësinë Civile për Fyerje dhe Shpifje dhe në Kodin Penal, duke zgjeruar kështu mekanizmat mbrojtës për gazetarët.
“Megjithatë, dobësitë sistemike vazhdojnë: jurisprudenca mbetet e paqëndrueshme, reklamat politike vazhdojnë të paraqesin rrezik për të ndikuar në politikat editoriale, dhe fushatat e financuara nga shteti në mediat private u rikthyen në vitin 2024, pavarësisht paralajmërimeve nga SHGM se kjo kërcënon pavarësinë e medias. Mekanizmat për të mbështetur pluralizmin e medias në përputhje me standardet evropiane mungojnë, ndërsa SHGM vazhdimisht bën thirrje për zbatimin e plotë të rekomandimeve evropiane për mbrojtjen kundër SLAPP, sigurinë e gazetarëve dhe modernizimin e legjislacionit për të drejtën e autorit”, thuhet në njoftim.
Dobësitë socio-ekonomike dëmtojnë më tej peizazhin mediatik: shumica e gazetarëve në Maqedoni fitojnë nën mesataren kombëtare, dhe punonjësit e medias janë në një pozicion edhe më të pasigurt. Mungesa e profesionistëve të rinj, pagat e ulëta dhe mungesa e stafit teknik dhe të prodhimit, veçanërisht në RTVM-në e shërbimit publik, kërcënojnë seriozisht cilësinë dhe qëndrueshmërinë e profesionit të gazetarisë. Pa investime të konsiderueshme në zhvillimin profesional, kompensim të drejtë dhe standarde të qarta pune, rreziku i largimit të stafit dhe vetëcensurës mbetet i lartë.
“Sa i përket sigurisë, megjithëse sulmet fizike u ulën në vitin 2025, kërcënimet digjitale, gjuha e urrejtjes dhe etiketimi politik mbeten burime dominuese të presionit, veçanërisht në mediat sociale. Hetimet për sulmet mbeten të ngadalta dhe rrallë çojnë në llogaridhënie, dhe rastet më të fundit, të tilla si djegia e automjeteve të gazetarëve, mbeten të pazgjidhura, duke thelluar ndjenjën e pandëshkueshmërisë. Pavarësisht bashkëpunimit të përmirësuar midis SHGM-së, Ministrisë së Brendshme dhe Zyrës së Prokurorit Publik përmes pikave të kontaktit të caktuara, paditë SLAPP mbeten një instrument serioz frikësimi. Trendi i rritjes së padive SLAPP në Maqedoni është shqetësues”, thuhet në njoftim.
Në përgjithësi, viti 2025 pasqyron realitetin ambivalent të sektorit të medias në vend – formalisht duke përparuar, por në thelb duke mbetur i prekshëm, me një nevojë të qartë për mbrojtje të vazhdueshme institucionale, mbështetje strukturore dhe vullnet të vërtetë politik për të forcuar gazetarinë e lirë dhe të pavarur.
