Lidhja hekurudhore me Bullgarinë është rikthyer në rrugën e duhur – me shifra konkrete dhe angazhime formale. Pas deklaratave skandaloze për këtë korridor në fillim të mandatit të tij, Ministri i Transportit Aleksandar Nikoloski njoftoi sot se hekurudha do të ndërtohet dhe pala maqedonase do të kushtojë të paktën 810 milionë euro (nga të cilat rreth 200 milionë euro janë një grant i BE-së), ndërsa homologu i tij bullgar Grozdan Karadzov vlerësoi se e gjithë paketa në territorin bullgar do të kalojë 1.2 miliardë euro.Segmenti kyç që mungon – tuneli ndërkufitar në Deve Bair–Gjueshevë – iu dha sot një kontratë për përgatitje, ndërtim dhe funksionim. Tuneli është projektuar të jetë rreth 2.4 km i gjatë, me gjysmën e rrugës në anën maqedonase dhe gjysmën në anën bullgare. Në ceremoninë në Gjueshevë marrin pjesë përfaqësues të Komisionit Evropian, NATO-s, BEI-së, BERZH-it dhe Bankës Botërore – një sinjal se projekti është në krye të hartës së infrastrukturës evropiane dhe transatlantike për rajonin.
Ka një histori të gjatë dhe të kushtueshme vonesash në sfond. Seksioni Kriva Palanka – kufi (rreth 23-24 km) ishte tenderuar më parë, pastaj u anulua me arsyetimin se çmimi ishte i pafitimprurës – një plan prej 560 milionë eurosh për një hekurudhë jo të shpejtë prej 24 km. Ministria njoftoi një përpjekje për ta ritenderuar me korrigjime në projekt dhe buxhet.
Financimi mbështetet në një përzierje “Ekipi i Evropës”: kredi nga BEI dhe BERZH (175 milionë euro secila), grante dhe fonde kombëtare. Por vetëm paratë nuk ndërtojnë – ato do të vendosin nëse kjo do të jetë një tjetër dosje e shtrenjtë apo një linjë realiste deri në vitet 2031–2032, e cila u sugjerua politikisht si horizonti i synuar.
Korniza strategjike është më e gjerë se kufiri dypalësh. Sofje-Shkup-Durrës (me një lidhje trageti për në Bari) është përfshirë në korridorin e ri evropian “Ballkani Perëndimor – Mesdheu Lindor”, pjesë e rregullave TEN-T të miratuara në vitin 2024. Në përkthim: këto linja nuk janë projekte lokale, por pjesë e pulsit evropian të mallrave dhe pasagjerëve midis Detit të Zi dhe Adriatikut.
Por pikat kritike janë në terren – dhe në numra. Mbeten tre çështje të ndjeshme: së pari, kostoja reale për kilometër (në versionet e mëparshme, faturat arritën afërsisht 24 milionë euro/km për një linjë konvencionale – ekstreme për rajonin); së dyti, gjeodezi dhe shpronësim rreth Kriva Palankës; së treti, koordinimi i teknologjisë së tuneleve dhe standardeve të sigurisë në të dy anët e kufirit. Pa këto përgjigje, çdo “dëgjim” i ri shndërrohet në një narrativë politike dhe jo në një realitet hekurudhor.
Nëse nënshkrimi i sotëm është një moment historik, kriteret do të jenë tepër të thjeshta: një kalendar punimesh sipas muajve, monitorim publik i kostove/progresit dhe tendera të sinkronizuar për shinat, energjinë dhe sinjalistikën në të dyja anët. Dhe së fundmi – treni i parë në rrugën Shkup-Gjueshevë-Kustendil pa “zgjidhje të përkohshme”. Deri atëherë, 810 milionë euro për ne dhe 1.2 miliardë për fqinjin tonë lindor janë vetëm numra në letër; hekurudha numëron kilometra, jo njoftime.
