Komunat Gostivar, Tetovë dhe Kavadar janë rekordmene për nga borxhet, ndërsa Dojran, Kratova dhe Staro Nagoriçane nuk kanë probleme me borxhet e vjetra.Debitorët më të mëdhenj janë ndërmarrjet publike shtetërore, ndërmarrjet publike lokale, institucionet publike shëndetësore (10%) dhe njësitë e vetëqeverisjes lokale.Shumica e komunave në Maqedoni po hyjnë në një garë të re zgjedhore me detyrime dhe borxhe të papaguara deri në grykë. Deri në qershor, Njësitë e Vetëqeverisjes Lokale kishin marrë detyrime për mbledhje prej 3.981 milionë denarësh (64.7 milionë euro), ose 9% të totalit të detyrimeve të raportuara të subjekteve publike. Nëse u shtohen atyre detyrimet e ndërmarrjeve publike lokale të themeluara nga komunat (në shumën prej 6.617 milionë denarësh), pjesa e tyre totale arrin në 25% të totalit të detyrimeve të papaguara.
Cilët janë debitorët më të mëdhenj?
Në pritje të zgjedhjeve lokale në tetor, Finance Think publikoi një analizë që tregon se komunat më të mëdha kanë edhe borxhe më të mëdha.
Debitorët më të mëdhenj janë Komunat e Gostivarit (693 milionë denarë), Tetovës (584 milionë denarë), Kavadarit (228 milionë denarë) dhe Qytetit të Shkupit (342 milionë denarë). Nëse detyrimet merren në konsideratë në raport me numrin e banorëve, Komunat me borxhet më të mëdha janë Delçeva, Gostivari, Vasileva, Zhelina dhe Krivogashtani, ku çdo banor ka një mesatare prej 14,227 deri në 8,820 denarë.
Megjithatë, Komunat e Gostivarit, Tetovës dhe Kavadarit janë më të ngarkuarat me borxhe. Komunat e Dojranit, Kratovës dhe Staro Nagoriçanit po i paguajnë detyrimet e tyre në kohë, ndërsa Komunat e Qendrës dhe Dollnenit nuk i dorëzuan të dhënat deri në qershor.
Një Barrë Serioze mbi Buxhetet
“Borxhet komunale përfaqësojnë një barrë serioze mbi buxhetet lokale dhe dëmtojnë stabilitetin fiskal të komunave. Në komunat e Vasilevës, Delçevës dhe Gostivarit, ato tejkalojnë 50% të të ardhurave totale, gjë që tregon një rrezik të lartë të paaftësisë fiskale. Përveç kësaj, në një numër të madh të njësive të qeverisjes vendore, këto detyrime janë disa herë më të larta se të ardhurat e mbledhura tatimore dhe shpenzimet kapitale të realizuara”, thekson Finance Think.
Në vitin 2023, Ministria e Financave miratoi emetimin e obligacioneve strukturore në vlerë prej 275 milionë denarësh, gjë që u dha komunave të Tetovës, Zhelinës dhe Vinicës mundësinë për të shlyer detyrimet e tyre dhe për të konsoliduar buxhetet e tyre. Komunat janë të detyruara të paguajnë këste të barabarta në Ministrinë e Financave brenda 10 viteve.
Më parë, në vitin 2018, Qeveria miratoi 3 miliardë denarë (rreth 50 milionë euro) nga ribalanci i buxhetit për të mbuluar 51% të detyrimeve të raportuara, por të papaguara të komunave dhe institucioneve të themeluara prej tyre (gjithsej rreth 5.95 miliardë denarë). Megjithatë, pavarësisht kësaj mbështetjeje financiare, tendenca e grumbullimit të detyrimeve të reja të papaguara vazhdoi.
“Kjo krijon një ‘rrezik moral’, ku për shkak të llogaridhënies së ulët, qeveria qendrore ndërhyn duke shërbyer detyrimet e prapambetura, duke e zhvendosur rrezikun nga niveli lokal në atë kombëtar dhe duke minuar disiplinën fiskale afatgjatë. Kjo gjithashtu krijon pritshmëri për një lloj të tillë shërbimi të borxhit në të ardhmen”, thekson Finance Think.
