Edhe pse të dënuarit, të paraburgosurit dhe fëmijët në institucionet korrektuese kanë të drejtën e garantuar me ligj për kujdes shëndetësor, situata reale tregon dobësi të theksuara në sistem. Këtë e tregon raporti i fundit i Kontrollit Shtetëror, i cili vë në dukje mangësi serioze në organizimin, personelin dhe koordinimin e shërbimeve shëndetësore në sistemin penitenciar.Në raport theksohet se kujdesi shëndetësor duhet të ofrohet në nivelet parësore, dytësore dhe terciare dhe shpenzimet përballohen nga buxheti i shtetit. Ministria e Shëndetësisë, me mbështetjen e Këshillit të Evropës, ka miratuar Procedurat Standarde të Operacionit (PSV) për përmirësimin e shërbimeve shëndetësore në institucionet penale dhe korrektuese.
PSO rregullon procedurën e pranimit të personave, identifikimin e dhunës, ekzaminimet e rregullta mjekësore, monitorimin e rreziqeve si greva urie, qëllime vetëvrasëse, vetëlëndim, sëmundje mendore dhe fizike, si dhe ofrimin e shërbimeve dentare. Pavarësisht një rregullimi të tillë, problemet sistemike mbeten.
“Ministria e Shëndetësisë duhet të krijojë një departament të centralizuar për koordinimin e kujdesit shëndetësor në institucionet e vuajtjes së dënimit, në përputhje me Strategjinë Kombëtare për Zhvillimin e Sistemit Penitenciar (2021–2025). Megjithatë, sipas Raportit Vjetor të Zbatimit të Strategjisë për vitin 2023, për shkak të mungesës së personelit, ky departament shtetëror nuk është krijuar ende Zyra e Shtetit.
Si zgjidhje kalimtare është formuar grupi punues me përfaqësues nga Ministria e Shëndetësisë, Administrata Elektronike e Shëndetësisë, Qendra Shëndetësore e Shkupit dhe Fondi i Sigurimeve Shëndetësore. Megjithatë, mungesa e koordinimit qendror institucional ndikon negativisht në standardizimin e shërbimeve, cilësinë e të dhënave dhe shkëmbimin e tyre në kohë.
Auditorët theksojnë më tej se kuadri ligjor nuk parashikon një numër minimal të personelit mjekësor të kërkuar në institucione. Megjithëse Strategjia Kombëtare parashikonte vendosjen e standardeve të tilla, deri në fund të vitit 2023, ky aktivitet nuk ishte zbatuar.
“Si standard i përgjithshëm, Komiteti për Parandalimin e Torturës rekomandon që çdo institucion të ketë një mjek për çdo 300 të burgosur dhe një infermiere për çdo 50 të burgosur. Megjithatë, analiza jonë tregon se këto rekomandime nuk po zbatohen në shumicën e institucioneve”, thuhet në raport.
Veçanërisht alarmant është shembulli i Institucionit Korrektues Idrizovë, ku vetëm një mjek është i punësuar për 1.316 persona të dënuar. Numër i pamjaftueshëm i infermierëve është vërejtur edhe në Institucionin Korrektues Shtip, Institucionin Korrektues Prilep, burgjet në Manastir, Kumanovë dhe Strumicë, ndërsa në Tetovë dhe Gjevgjeli nuk ka fare infermierë të punësuar.
