Ministri i Integrimeve Evropiane, Orhan Murtezani, nga radhët e koalicionit “Vredi”, vlerëson se tek shqiptarët perceptohet se ata janë të përfaqësuar dobët në Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Maqedonisë (AKM), si për nga numri i akademikëve. dhe në administratë, por thotë se nuk e di pse nuk janë regjistruar në shpallje për pranimin e anëtarëve të rinj, sepse nuk punon në Akademi.
I pyetur se ku kanë shqiptarët potencial të madh në kuadro shkencore që mund të kontribuojnë në mendimin dhe kërkimin shkencor dhe se stafi nuk është i përfaqësuar në MANU, Murtezani tha se nuk i di ato shifra dhe fusha specifike, por perceptimi mbetet.
Akademiku Alajdin Abazi është njëri nga dy nënkryetarët aktualë të MANU-së.
Më 28 korrik, Koalicioni “Vredi”, pjesë e Qeverisë, njoftoi se ka filluar procedurën për themelimin e Akademisë së Shqiptarëve për Shkencë dhe Art në Maqedoninë e Veriut. Lideri i koalicionit dhe ministri i Shëndetësisë Arben Taravari në faqen e tij në Facebook ka njoftuar se takimi i parë për këtë temë është mbajtur në Tetovë, por selia e akademisë do të jetë në Shkup. Fillimisht do të financohet nga buxheti i komunës, e më pas do të punohet për financimin e tij nga shteti.
Kryesia e MANU-së dje tha se në Maqedoni, si dhe në vendet e rajonit dhe kudo në botë, ekziston vetëm një akademi kombëtare që përfaqëson shtetin në asociacionet evropiane dhe të tjera ndërkombëtare të akademive.
“Që nga themelimi e deri më sot, anëtarë të Akademisë kanë qenë pjesëtarë të popullit maqedonas, por edhe të të gjitha bashkësive etnike. Ndër të tjera, në dekadën e fundit në përbërjen e MANU-së ishin katër anëtarë me origjinë etnike shqiptare (prej të cilëve në tri kryesitë e njëpasnjëshme njëri ishte sekretar shkencor dhe dy nënkryetarë të Akademisë, njëri prej të cilëve në aktual kryesia), si dhe tre anëtarë jashtë përbërjes punuese, njoftoi Kryesia e MANU-së.
Në një prononcim për TV24, akademik Abazi po ashtu tha se nuk mund të ketë dy akademi kombëtare të shkencave dhe arteve.
“Sipas parimeve nuk mund të ketë dy akademi kombëtare të shkencave dhe arteve, komunat nuk mund ta financojnë Akademinë siç propozohet. Kemi një Akademi për të gjithë”, tha Akademiku Abazi.
KOALICIONI “VALID” FILLOI PROCEDURËN PËR FORMIMIN E AKADEMISË SHQIPTARE TË SHKENCAVE DHE ARTEVE NË MAQEDONI
As në Ligjin për Veprimtarinë Kërkimore Shkencore, as në Ligjin për Vetëqeverisje Lokale nuk ka mundësi të themelohet një akademi shkencore paralele, mikro, komunale. Edhe për një institucion të përzier shkencor që mund të themelohet nga komunat, duhet të plotësohen kushte të rrepta ligjore, si dhe një shumicë Badenter në Këshillin e Komunës ku do të krijohet një institucion i tillë i përzier shkencor.
Institucioni shkencor publik (MANU):
Neni 16
Institucion publik shkencor mund të themelohet nga Qeveria me mjete nga pronësia shtetërore si institucion shtetëror (kombëtar) në përputhje me kriteret e përcaktuara në nenin 5 të këtij ligji.
Një institucion publik shkencor mund të krijohet nëse:
- ekziston një program në të cilin përcaktohen fushat e kërkimit shkencor,
- të sigurohen ambiente dhe pajisje të përshtatshme për kryerjen e veprimtarive kërkimore-shkencore dhe profesionale dhe
- sigurohet numri i nevojshëm i personave që plotësojnë kushtet e përcaktuara për përzgjedhje në pozitat shkencore, përkatësisht së paku gjashtë studiues, tre prej të cilëve janë me doktoraturë në shkenca dhe tre me diplomë master.
Nga ana tjetër, neni 5 thotë:
Interesi publik në veprimtarinë kërkimore-shkencore përfaqësohet nga kërkimet të cilat janë:
- kontribut në zhvillimin e mendimit shkencor dhe ngritjen e nivelit shkencor në të gjitha fushat, fushat dhe fushat e shkencës,
- Kontributi në transferimin e njohurive, teknologjive dhe aftësive botërore,
- kusht i përgjithshëm për zhvillimin e përgjithshëm të Maqedonisë,
- nga zona e identitetit historik dhe kulturor të popullit maqedonas, si dhe të qytetarëve që jetojnë brenda kufijve të tij, të cilët janë pjesë e popullit shqiptar, popullit turk, popullit vllah, popullit serb, popullit rom. , populli boshnjak dhe të tjerët që jetojnë në Maqedoni,
- prezantimi i rezultateve të arritura shkencore në botë dhe këtu
– nga fusha e mbrojtjes dhe sigurisë.
Institucion i përzier shkencor (neni 17 i Ligjit) mund të themelojnë Maqedonia, Qyteti i Shkupit, Komuna me persona juridikë dhe fizikë vendas ose të huaj (bashkëthemelues), me mjete nga buxhetet e Maqedonisë, Qyteti i Shkupit. dhe Bashkisë, nga njëra anë dhe nga fondet e veta të një personi juridik ose fizik të huaj ose vendas, nga ana tjetër.
Bashkëthemeluesit e një institucioni të përzier shkencor fitojnë një pjesë themeluese në institucion në përputhje me fondet e investuara.
Një institucion i përzier shkencor mund të krijohet nëse plotësohen kushtet e mëposhtme:
- ekziston një program në të cilin përcaktohen fushat e kërkimit shkencor,
- Janë të punësuar të paktën pesë studiues, tre prej të cilëve kanë doktoraturë në shkenca dhe dy me diplomë master,
- veprimtaria kërkimore-shkencore është veprimtaria e saj kryesore dhe
- ka siguruar fondet, pajisjet dhe hapësirat e nevojshme për punë.
- Ligji për Veprimtarinë Shkencore dhe Kërkimore parashikon edhe gjoba nëse dikush formon subjekt për kryerjen e veprimtarisë shkencore dhe kërkimore dhe nuk i plotëson kushtet, nëse thjesht e vjedh dhe vendos në statut emërtimin “punë shkencore dhe kërkimore”. statuti nuk miratohet nga një autoritet shtetëror, nëse nuk është i lidhur me bazën shkencore të shtetit dhe nëse nuk e “ushqen” atë bazë me rezultate kërkimore.
- Këto sanksione në Ligj i nënshtrohen edhe institucioneve private shkencore, që do të thotë se kushtet janë po aq të rrepta për to.
